83772 strona072

72 4. WYMIAROWANIE

symbol odchyłki podstawowej określa położenie pola tolerancji względem wymiaru nominalnego. Literą H dla otworu i h dla wałka oznaczono asymetryczne położenie pól zgodne z zasadą w głąb materiału (dla wałka es = 0, ei < 0 dla otworu El = 0, ES> 0.

3. W sposób mieszany - przez podanie symbolu cyfrowo-litero-wego z jednoczesnym podaniem odchyłki w milimetrach.

Polski układ tolerancji jest oparty na układzie zalecanym przez ISO i obejmuje 20 klas tolerancji i 28 położeń pól tolerancji

(rys. 4.41). Klasy tolerancji oznaczone są cyframi 01; 0; 1; 2; 3; ...; 18. (Im większa liczba tym mniejsza dokładność i większe pole tolerancji). Dla tych samych wymiarów nominalnych wykonanych w tej samej klasie tolerancji pola tolerancji są takie same, inne są natomiast odchyłki określające położenie pola tolerancji względem wymiaru nominalnego.

4.14. Tolerancje wymiarów kątowych

Tolerancje kątów są określone w normie PN-77/M-02136. Przedmiotem normy jest układ tolerancji kątów z uwzględnieniem tolerancji kątów stożków. Układ obejmuje tolerancje uporządkowane w szeregach odpowiadających klasom dokładności od 1 do 17. Podstawowe pojęcia i oznaczenia są następujące:

Pojęcia podstawowe i ich oznaczenia
Kąt normalny	a
Kąty graniczne: górny, dolny	^max» &m\n
Tolerancja kąta	AT = CXmax ć^min

Tolerancja AT może być wyrażona:

•    w jednostkach kątowych (stopnie, radiany): AT_a;

•    długością odcinka prostej prostopadłej do ramienia kąta: A Ty,

•    różnicą średnic podstawy stożka: AT_D.

Oznaczenie tolerancji kąta powinno zawierać: symbol literowy tolerancji (np. AT_a, AT_h, AT_d) oraz symbol cyfrowy klasy dokładności (tabl. 4.9), np.

AT5 - tolerancja kąta klasy dokładności 5,

AT_a 8 - tolerancja kąta klasy dokładności 8 wyrażonej w jednostkach kątowych.