85002 P1240390

160

Mł« gnpf O profilu liMUnr* (por* roidi, IZ). Zastanawiając się    nad

ch arak te rystyczną orientacją srlaku yynuany, lnoru.1«cą w zasadzie (z wyją tkiea Poeorn) uwarunkowania fizjograficzne''dochodzimy do przekonania, te zawały Za na niej dogodność prowadzenia handlu w paśmie    między ple

mienny*, chronionys awoiatya •mirom drogowym* (Jeśli wolno utyć średniowiecznego po Jocie prawnego) lub inaczej 'Uprzywilejowanym (dalekie skojarzenie z nowożytną .strefą wolzocłmą¹) . V.A. Brunn uwala, ii wkroczenie _BPfah) bauhr nu—i" złagodziło nieco przeclwieńs twa pomiędzy dwoma wielkimi kompleksami kulturowymi: łużyckim i nordyJakim⁴⁰⁰• Importowi motali * południowego zwcnodu towarzyszą również pewno wpływy na formę i ornamentyką niiowomieeteckiej ceramiki czy formę oraz wyposażenie grobów . Odnośnie do Pomorza nie wyklucza się wpływu na formę miejscowych elementów

.402

uprzęży końskiej (pobocznie)

Inna. współczesna droga tranzytu ma talu z wymienionego kierunku pro-wedząca wzdłuż Wezery (? - J.F.) do zachodniego Holsztynu i    Jutlandil,

nawiązująca częściowo do dawnych tradycji* ma zupełni# drugorzędna znaczę-

— * *0.

model funkcjonowania szlaku głównego zawdzięczamy K.W. Struvemu . Wynika zań. że wymiana dóbr materialnych (i nie tylko) dokonywała się etapowo. Uczestniczyła w niej ze stromy Północy tylko zachodnia część Bel t i cum, z centrum insularno-diśskla na czela. Ono to oferowało za brąz ekwiwalent w postaci futer i skór, paty wanych u sąsiednich ludów myśliwskich w środkowej i północnej części Półwyspu Skandynawskiego. Listę domniemanych za-Sienników uzupełnia F. Horst⁴⁰⁵ o filc. lydlo. suszone ryby. Zważywszy rozpoczynającą się w krajach przyalpeJsklch degradację warunków makro-kl ima tycznych (wcześniejszą niż w Europie środkowo-wschodniej), zwiastującą nadchodzenia chłodnego 1 mokrego subatlantyku, supozycja tycząca izolatorów ciała aa cechy prawdopodobieństwa. Oddzielną kwestię stanowi tamtejszy popyt na bursztyn północnoeuropejski. Opinie badaczy są podzielone. Sceptycy zwracają uwagę na nikłość frekwencji bursztynu w inwentarzu zachodnich kultur pól popielnicowych⁴⁰⁶, podobnie na obszarach pośrednich (Zwi-schengebleten)⁴⁰⁷. Jeśli nie fałszuje obrazu stan badań (łącznie ze stanę#

³⁹⁰ Imnagram F. I o x s t a (1982, ryc. J) prezentujący w sanlarseniu młod-isobrąsowe 1 Ti—nn<ilBiii główne drogi kontaktowo Niżu klosieckiego i Polskiego, linii sl« o rsocsyoŁat ości ale do XXIb - TI ■, Jak głosi objaśaienlo, łacs uj-■aja chyba doaalaaaej okład ao ecseaajm określa balastackim.

■599 gbiitooe uwagi - por. Iiafrsśikl 1995, »• 29 a.

⁴⁰⁰    B r a a a 1956a, a. 2J6, 257.

⁴⁰¹    I a r a t Hit, a. Ht.

⁴⁰* latągiselas 1958.

⁴⁰³    Strawa 1979, a. 133.

⁴⁰⁴    Strawa 1979, teki. 32.

⁴⁰⁵    ■ e r s t 1982. a. 237.

⁴⁰⁴ 2 e a e a a 196% a. 69.

⁴⁰⁷ I o » ■ t 1982, s. 235 14 Janasa 1965. Se 71.

^chowani* źródeł), burastyn odgrywa* albo faktycznie salą roi*    Jako

prtedalot wymiany _r lub odwrotnie - krążył bardzo intensywnie z    powodu

ff na bursztyn w południowo-zachodniej Europie środkowej w stosunku do piosperity z czasów tak poprzedzających (••czesne epoka brązu). Jak I następujących (okres halsztacki). Uczynić tego wszak nie potrafimy z braku punktów zaczepienia. Zgodziliśmy się z przedmówcami (rozdz. IT), la kon-₅u*pcja bursztynu i Jago przetwórstwo miały ograniczona rozmiary w samej kulturze nordyjsklej młodszej epoki brązu. Zarazem podzielamy opinie wy-

AuiO wartości nawet małego ułamka. Druga interpretacja, wyłoniona czysto etśukcyjnie, zakłada ostrożność sądów i w każdym razie nie pozwala negować pralnie ekwiwalentnej roli kopalnej żywioy. Dodajmy, ze w przeciwnym przypadku auaielibyśny wytłumaczyć Jakoś ówczesny raptowny zanik koniunktu-

jutlsndsklch złć aoii*⁰³ wywołana

Uiane dawniej, podtrzymywane niekiedy obecnie, iż wyczerpanie zachodnio-I bursztynu, albo mole poprawniej Ich okresowa niedostąp-I czynnikami hydrogeologicznymi, przyczyniło się do pew-_aej dekompozycji układu dróg handlowych. Zebrawszy w całość przesłanki pośrednie dochodzimy do następującej lmplifikacjl: Jeśli popyt na bursztyn _v tradycyjnych rejonach odbiorczych ewentualnie trwał, a kopalina Jutlandzka nie wchodziła raczej w rachubę, to siłą faktów awansowany nieuchronnie konkurencyjne wychodnie pomorsko-sambijakie. ¥ tym punkcie powstaje kardynalne pytanie, kto był zainteresowany wykorzystaniem handlowym (eksportem) ich bogatych zasobów. Odpowiedź nie Jest prosta. Należy się liczyć teoretycznie z co najmniej trzema możliwościami:

1° ludność centralnego obszaru kuż tury nordyj sklej, nie przywiązująca lo bursztynu wagi we własnej wy twórczości, a przy tym ni#    dysponująca

ilejacowym bogactwem naturalnym, usiłuje nabyć bursztyn bałtycki z zamia-rta rozszerzania za Jego pomocą listy ekwiwalentów za brąz, wyczuwając gusta kontrahentów z Południa,

2° kierują o się zbliżonymi pobudkami obrót bursztynem aktywizują centrę śrookowołabskle lub meklemburskle, wykorzystując istniejące od dawna relacje wymienne między nimi a społeczeństwami znad południowego Bałtyku, 3° koniunkturę na bursztyn bałtycki dyskontuje ludność nadmorskiej kultury łużyckiej, sama zaspokajając spotęgowany popyt na Zaodrzu przez uruchomienie zwiększonej podaży, osiągniętej wzrostem eksploatacji złóż wschodniopoaorskich i przejęcie dystrybucji surowca sambljsklego*^.

wybór tylko jednej z trzech możliwości na rozwiązanie probierni wydaje się nazbyt arbitralny. Przeciwnie - niewykluczone, że wszystkie    razem

splatały się w węzeł okoliczności sprawczych. Najmniej prawdopodobnie wy-

⁴⁰⁸ Zawartość grobów duńskich s bursstynem (w skarbach a upalaj jago brak) wykaem-]s gwałtowny spadak udziału właśnie w V KB (J ansan 19o5, »• *9).

*°⁹ Sposób pr zajmowania bursztynu z Saab li (drogą przez Zatokę Gdaśzką) wycbro-ta sobie jako podobieństwo mechanizmów naadlowych, uksataltcwanych w apoee ******** ktloalalnej w Afryce zachodniej, gdzie pWelona wybrzeża (a konkretnie ich wiaooyj posiadały wyłączność aa pośrednictwo między Buropajczykami a interiorem, z czego ciupały poważna dochody i ugruntowały swój prestiż (Dziubiński, Hiiew-i 1960. z. 248).