85015 Re exposure of DSC03330

_2. Pryncypat jako forma ustroju politycznego

Zwycięski Oktawian kazał stracić Cezariona (jako rodzony syn Cezara móg) się stać niebezpieczny); dziećmi Kleopatry i Antoniusza zaopiekowała się Oku wia. Oktawian rządził jako jedynowładca Imperium Rzymskiego od 30 r. p.n.« do 14 r. n.fc Uważany jest on za twórcę ustroju zwanego pryncypatem, który utrzymał się w Rzymie w zasadzie do końca III w. n.e. Władza Oktawiana - zwanego od 27 r. Augustem) była w istocie kontynuacją koncepcji Cezara. Pryn-cypat, tak jak cezaiyzm, opierał się przede wszystkim na armii, był formą dyktatury militarnej. Różniło jednak władzę Oktawiana od cezaryzmu bardziej konserwatywne nastawienie społeczne i większe poszanowanie tradycji, zachowanie pozorów republiki. Nazywa się czasem pryncypat Augusta „komedią republiki*, ponieważ Oktawian zachowując pozory starego ustroju utrzymał pełnię władzy, w istocie monąrchicżnej. System pryncypatu czerpał swą siłę z umiejętnego zespolenia elementów starych i nowych, z wykorzystania potęgi ideologicznej republiki, która miała teraz wspierać nowy ustrój.

Po zakończeniu wojny domowęj w 29 r. Oktawian jako cenzor przeprowadził nowy cenzus i ułożył listę senatu, na której znaleźli się tylko jego stronnicy. Jako pierwszy na liście (princeps senatus) figurował Cezar Oktawian. Ten jego nieoficjalny tytuł princeps stał się podstawą do określenia ustroju wczesnego cesarstwa. pryncypatu. W 27 r. pj».e. Oktawian oznajmił na posiedzeniu senatu, że zrzeka się władzy i pragnie przywrócić ustrój republikański. Senatorowie błagali go, aby zechciał utrzymać całą władzę. Ostatecznie Oktawian zgodził się podzielić władzą z senatem. Znalazło to m.in. wyraz w podziale prowincji na senatorskie i cesarskie. Za to .dobrodziejstwo" Oktawian uzyskał od senatu przydomek Augustus, co oznacza .wywyższony przez bóstwo”. Nazywał się odtąd: Imperator Caesar Augustus Divi filius - Imperator Cezar August, syn Boskiego (Juliusza).

Formalna strona władzy Augusta ukształtowała się w kilku etapach Naj-iitotnięjsze jednak było stałe utrzymywanie przez niego najwyższego zwierzchnictwa wojskowego. Od 31 do 23 r. p.n.e. sprawował je jako konsul, od 27 r. miał imperium pmconsulare nad cesarskimi prowincjami, a w 23 r. otrzymał rozszerzone imperium, na mocy którego posiadał władzę wojskową nad wszystkimi prowincjami i całością armii.

August przeprowadził reformę armii tworząc z niej regularne, zawodowe wqjiko ze ściśle określonym okresem służby (w legionach minimum 20 lat) i ze stałym wyposażaniem weteranów. Pod koniec życia Augusta było 25 legionów i służyło w nich około 150 tysięcy ludzi. August starał się w maksymalnym stopniu zachować italski charakter armii, z dużą ostrożnością rekrutował obywateli rzymskich ze z rom awizowanych prowincji. Wojskiem wyłącznie prowincjonalnym były natomiast tzw. auzilia, oddziały posiłkowe, w których dość dużą rolę odgrywała jazda. Do oddziałów tych należeli mieszkańcy prowincji, którzy po odbytej służbie wojskowej otrzymywali obywatelstwo rzymskie. Liczebność tych wojsk sięgała 150 tysięcy ludzi, korpus oficerski składał się z ekwitów roym-skich. Łączna zatem siła armii dochodziła do 300 tysięcy żołnierzy. Ponadto w Rzymie i Italii stacjonowały kohorty pretorianów tworzących gwardię cesarską. Najwyżsi dowódcy tych oddziałów, praefecti praetorio (wyłącznie ekwici), zajmowali po cesarzu pierwsze miejsce w państwie.

PoMg Augusta i Vla Lahlcana w Rzymie. Caaan walał pncdaUwiany Jako ponttfa mańmiu

Od wierności legionów i postawy pretorianów zależał los cesarza, te siły decydowały również o następstwie władzy. Charakter paramilitarny miały kohorty miąjskie (co-hortes urbanae), które stanowiły rodząj policji w mieście Rzymie. Na ich czele stal prefekt miasta (senator), podczas gdy pretorianami dowodził ekwicki prefekt.

Istotą władzy cesarskiej była siła opie-rająca się na armii, kompetencje prawne samego cesarza były natomiast nie dość jasno określone i często wieloznaczne. Wiele tych pojęć dostosował August jakby do własnej osoby, brak ich precyzji dał się ostro odczuć już w okresie panowania jego następcy, Tyberiusza. August starał się w tworzeniu wewnętrznej terminologii pryncypatu nawiązywać do popularnych funkcji republikańskich, unikając wszelkich form drażniących społeczeństwo rzymskie.

Tak więc nie tylko nigdy nie przyjął tytułu dyktatora, ale po ustabilizowaniu swojej władzy unikał również częstego sprawowania konsulatu.

Podstawą cywilną jego władzy była tzw. tribunicia potesfąs, która dawała mu wszystkie uprawnienia kolegium trybunów ludowych. Zapewniała ona princepaowi osobistą nietykalność (był przecież wcieleniem mąjestatu ludu rzymskiego), możliwość zgłaszania wniosków oraz prawo weta.

Ponadto miał princeps prawo zgłaszania kandydatów na urzędy. W 12 r. p.n.e. August przyjął po śmierci Lepidusa funkcje

nąjwytazego kapłana (był też członkiem wszystkich głównych kolegiów kapłańskich), co dawało sankcję religijną jego władzy, łącznie z tytułem Augustus Divi filiuś. Oktawian otrzymał poza tym wiele nadzwycząjnych pełnomocnictw jak układanie listy senatu, zaopatrzenie miasta w zboże ftp.

301