86045 Re exposure of DSC03253

krok uczynił Sofokles wprowadzając trzeciego aktora. Liczba osób występujących na scenie nie ograniczała jednak liczby bohaterów tragedii, ponieważ ten san aktor wcielał aę w różne postacie.

Sofaklas, drop z wielkich tragików ateńskich, tył w latach 497-406 i pna (Bugi czas był rywalem Ajachylosa na agonach tragicznych. Brał czynny udiiił w życiu politycznym swojej ojczyzny. Wiemy, te pełnił funkcję skarbnika Zwitku Morskiego i dwukrotnie był strategiem. Z bogatej twórczości tego poety za-chowało się też tylko siedem tragedii i fragmenty jednego z dramatów satyrowych. Zachowane tragedie to: Antygona, Król Edyp, Elektra, AJ as, Trachinki. Fdok tri i Edyp u Kolano*.

Głównym przedmiotem zainteresowania Sofoklesa jest człowiek, jego namiętności i pragnienia. Na przykładzie każdej postaci mitologicznej analizuje cc ułomności ludzkiej duszy i charakteru, ocenia cele, o które walczą jego bohaterowie, stara się ustalić przyczyny ich klęsk. Sofoklesa. podobnie jak Ajschyłosa. interesował problem zakresu ludzkiej wolności. Bohaterowie jego sztuk poddani są wyrokom przeznaczenia, wobec których są bezsilni.

Ostatnim z wielkich tragików ateńskich był Eurypides, który urodził d< około 486 r., a zmarł w 406 r. Znamy jego siedem naście tragedii i jeden drama; satyrowy. Nie ma potrzeby obciążać pamięci Czytelnika tytułami wszystkich

uchowanych utworów Eurypidesa, można je bowiem znaleźć w każdej encyklopedii. Dla przykładu wymieńmy kilka najbardziej znanych: Alkestis, Medea, Htkabe. Błagalniee, Bachantki, Trojanki czy Elektra.

Osobowość Eurypidesa kształtowała się w epoce Perykiesa pod wpływem nowych idei intelektualnych, głoszonych przez sofistów, i nauk Sokratesa. Poetę cechowni daleko posunięty sceptycyzm wobec bogów i tradycyjnej religii, a takie krytycyzm wobec wielu poczynań współobywateli. Eurypidesa uważa się za wielkiego nowatora w dziedzinie dramatu, a za najważniejszą cechę jego twórczości uznaje się realizm. Jul starożytni uwalali, że o ile Sofokles przedstawiał ludzi takimi, jakimi być powinni, to Eurypides ukazywał ich talami, jakimi byli w rzeczywistości (ponoć tak sądził sam Sofokles), obnażając w swoich tragediach wszystkie złe i dobre strony ludzkiej natury. Szczególnie wyraziście, choć z dużą dozą mizoginii, kreślił Eurypides portrety kobiet.

Podobnie jak w przypadku tragedii rozwój komedii związany jest z Atenami, ale na tym kończą się podobieństwa między obydwoma gatunkami literackimi. Komediopisarze zajmowali się przede wszystkim otacząjącą ich rzeczywistością. Wykpiwali w swych utworach polityków, ukazywali w krzywym zwierciadle różnego rodząju zwycząje czy ludzkie typy. W przeciwieństwie do tragików, ograniczonych wymogami gatunku, autorzy komedii mieli właściwie niczym nie skrępowaną swobodę w wyborze tematów i skrzętnie z tych możliwości korzystali, nawet bogowie nie uniknęli ich szyderczych ataków. Komedia miała nie tyle śmieszyć, co ośmieszać, dlatego musiała być zaczepna i ostra. Różniła się od tragedii nie tylko tematyką, aktorzy nosili maski rozdarte szyderczym grymasem i groteskowe kostiumy uwypukląjące brzuch i zadek, z przodu przyczepiony był ogromny fallus; chóry występowały często w fantastycznych przebraniach jak w Żabach czy Ptakach Arystofanesa.

Z tzw. komedii staroattyckiej nieco więcej wiadomo jedynie o twórczości Arystofanesa; prawdopodobne daty jego życia to lata 445-385. Z kilkudziesięciu jego sztuk znanych w starożytności zachowało się tylko jedenaście, między innymi Rycerze, Osy, Lizystrata, Żaby, Ptaki i Sejm kobiet. W swoich sztukach bronił Arystofanes tradycyjnego wychowania, wykpiwał, jego zdaniem, wywrotowe nowinki w filozofii i literaturze; ofiarą ciętego języka Arystofanesa był także Sokrates. Poeta atakował i ośmieszał też demokratycznych polityków w rodząju Kleona, ale samą demokrację cenił i szanował.

Po klęsce Aten w wojnie peloponeskiej i załamaniu się ustrąju demokratycznego komedia attycka bardzo się zmieniła. WIV w. jest to już inny typ scenicznego widowiska Zmiana nastrojów politycznych w Atenach narzuciła komedii niespotykane wcześniej ograniczenia. Krytyka poczynań władzy stała się niebezpieczna. Przedmiotem kpin są już tylko pijacy, skąpcy, kobiety z półświatka i filozofowie. Akcja sztuk coraz bardziej się komplikuje, a motorem działania bohaterów są przede wszystkim pieniądze i miłość. Powstąje tak popularna w następnych stuleciach komedia obycząjowa. Ten nowy okres w dziejach komedii filolodzy nazywąją średnioattyckim (nie zachowała się żadna sztuka z tego okresu), a komedię po przemianach w ostatniej ćwierci IV w. - nowoattycką.

347