86495 IMG38 (5)

archiwum muzeum uniwersyteckiego w Filadelfii. Dopiero w 1940 roko ukazała się pierwsza próba przekładu dokonana przez Leona Legrain. Próba wypadła niepomyślnie — nie z winy uczonego jednak, który napotkał tyle trudności przy dokonywaniu przekładu, że nie mógł po prostu sobie z nimi poradzić. Sumeryjskj tekst roił się od specjalistycznych określeń, wymagających znajomości nie tylko języka, lecz także analizy terminologii chemicznej, botanicznej etc. Sumerołodzy wiedzieli już, że mają do czynienia z tekstem wielkiej wagi, tekstem rzucającym światło na dziedzinę wiedzy, co do której nawet nie przypuszczano, że mogły istnieć dokumenty z tak odległej epoki. Nikt nie miał jednak odwagi zabrać się do przekładupDopiero w 1953 roku. kiedy Kramerowi zaproponował pomoc chemik, specjalizujący się w najdawniejszych dziejach nauk przyrodniczych, Martin Łevey, rozpoczęła się żmudna praca nad tłumaczeniem tabliczki. Omówienie tekstu ukazało się w pracy Kramera Historia zaczyna się w Sumerze, ale był to tylko wstępny etap publikacji tekstu; Chodzi przecież o dokonanie przekładu dokumentu wymagającego, obok umiejętności lingwistycznych, ścisłej znajomości .języka* farmaceutyczno-Iekarskiego. Po to, aby uzyskać zarówno wierność, jak i jasność przekładu, niezbędne jest przeprowadzenie skomplikowanych porównań terminów, użytych w tekście z około 2200 roku p.n.e. z terminologią używaną w następnych tysiącleciach w piśmie klinowym. Aby uzmysłowić sobie złożoność zadań, stojących przed tłumaczami takiego tekstu klinowego, spróbujmy wyobrazić sobie, jakie trudności miałby człowiek znający doskonale potoczny język, a usiłujący w sposób ścisły przełożyć pracę z zakresu Fizyki jądrowej, napisaną przez specjalistę i przeznaczoną tylko dla specjalistów, a więc posługującą się niemal wyłącznie terminologią znaną „wtajemniczonym”. Nic więc dziwnego, że mimo ogłoszenia przekładu Kramera, do pracy nad najstarszym „podręcznikiem medycznym” wzięli się inni specjaliści, m. in. dwaj francuscy uczeni: sumeroiog Michel Civil i najwybitniejszy znawca klinowych tekstów medycznych Renć Labal I pomyśleć, że tak ogromnego wysiłku wymaga przekład tekstu, złożonego zaledwie ze 145 wierszy, z których spora część i tak pozostanie nie odcyfrowana ze względu na stopień zniszczenia

Najbardziej uszkodzone jest pierwsze 21 linijek. Niektórzy uczeni przypuszczają — przyjmując za podstawę do rozważań teksty późniejsze, wzorowane przecież na stylu i formie przekazanych przez tradycję — że początkowe słowa powinny brzmieć: , Jeśli człowiek cierpi na”, po których następują nazwy chorób. Jest to tylko przypuszczenie, budzące zresztą sporo zastrzeżeń ze strony innych specjalistów, Poczynając od 22 wiersza spisane są recepty? Jest ich razem piętnaście, przy czym można je podzielić na trzy grupy w zależności od sposobu stosowania leków. W pierwszej grupie znajduje się osiem przepisów na leki podawane w postaci okładów. Sumeryjski lekarz, który zanotował to wszystko na swej tabliczce, podaje najpierw składniki niezbędne do przyrządzenia medykamentu, następnie informuje, iż powinny one zostać sproszkowane i zmieszane z płynem, aby powstała z tego maść, którą należy przyłożyć do chorego miejsca na ciele, po przetarciu go

^fjednio oliwą. Ta czynność mogła mieć znaczenie albo oczyszczające chorą wgjć ciała, albo uzupełniała leczenie, albo też zapobiec miała przysychaniu maści jo,skóry.

Oto, dla przykładu, trzy z tych recept:

Recepta 4. „Rozetrzyj roślinę anadiszcza, gałęzie rośliny ciernistej (chodzi, być może, o Prosobis stephanianaJ, nasiona duaszbur (być może. Artiplex halimus L]... (zniszczone nazwy co najmniej dwóch składników]; dolej piwa rozcieńczonego wodą; natrzyj (chore miejsce) olejem roślinnym (i) przymocuj (lekarstwo) jako okład."

Recepta 6. „Rozetrzyj gruszkę (?) (i] mannę; wiej osad piwa; natrzyj olejem roślinnym (i) przymocuj jako okład.”

Recepta 8. „Rozetrzyj korzenie... drzewa..., i sproszkowany muł rzeczny; dolej piwa, natrzyj olejem roślinnym [i] przymocuj jako okład.” )

Druga grupa przepisów obejmuje trzy recepty przeznaczone do użytku wewnęt-I rznego. Przeczytajmy dwie z nich:

Recepta 9. „Nalej mocnego piwa na żywicę... rośliny; zagrzej nad ogniem; włóż ten płyn do oleju z mułu rzecznego (i) niech (chory] człowiek pije.”

Recepta 11. „Rozetrzyj nasiona jarzyny nignagar, mirry (?) (i] tymianu; wiej piwa (i] niech (chory] człowiek pije."

I wreszcie trzecia grupa, na którą składają się cztery ostatnie recepty. Poprzedza jfrtrudny do zrozumienia, lapidarny wstęp: „Ułóż [?] sitowie na rękach i nogach [chorego] człowieka.’* Jakkolwiek cel tego zabiegu absolutnie nie jest jasny, wprowadzenie to uważają uczeni za bardzo istotne, ponieważ domyślają się w nim wskazówki, o jakie chore członki chodzi w przypadku stosowania podanych niżej leków. ~ .

Recepta 12. Przcsiej i zamieszaj razem skorupę żółwia, pędy rośliny naga (tej rośliny używano dla uzyskania sody lub innych substancji alkalicznych), sól. gorczycę; obmyj (chore miejsce] dobrym piwem (i] gorącą wodą; natrzyj (chore miejsce] tym wszystkim; po natarciu posmaruj olejem roślinnym i pokryj [?] sproszkowaną sosną.”

Recepta 13. „Nalej wody na wysuszonego i roztartego węża rzecznego, roślinę amamaszumkaskal, korzenie rośliny ciernistej, roztartą roślinę naga. sproszkowaną żywicę sosny, (i] wydaliny nietoperza garib (?]; zagrzej [tę mieszaninę] (i] umyj [chore miejsce] tym płynem; po umyciu płynem natrzyj olejem roślinnym (i] przykryj szaki."

Współczesny czytelnik, żyjący z medycyną za pan brat, obeznany z lekami, posługujący się najbardziej skomplikowanymi wyrobami przemysłu farmaceutycznego. może w tym miejsce uśmiechnąć się z ironią i zapytać: a gdzie tu rewelacja? Oczywiście, jeśli będziemy na te recepty sprzed czterdziestu dwóch stuleci patrzeć z punktu widzenia użytkowników wszelkiego rodzaju -mycyn, wydadzą się one