86679 IMG67 (8)

U/arafk/s znajduje %ię 'I K'< chit\ny f*K.2'i białek w stosunku łl»• sikhcj rn.m. po«U/jt jr4> udział w«»d> stanowi pr/cuętmc U)*.ł masy I pierwotnej

Rysunek 3.3

Schematyczny przekrój przez oskórak po wierzchruowy (wg Chapmana. 1969) 1 - le-ktokuticula .camanf, 2 - wosk. 3 - wosk twardy (poMenole). 4 - hutikukna, 5 - włókna woskowe. 6 - kanał woskowy 7 - kanał porowaty. 8 - włókno kanału porowatego. 9 - oskórek (prokutfcula)

Oskórek powierzchniowy |cst pozbawiony chityny i przypuszczalnie |csi produktem d/uU nu gruc/ołow skóry Jego grubość nic pr/ckr*-cza s/terreh mikronów, a nierzadko jest mniejsza i*d jednego mikrona. Głównym związkiem chemicznym tworzącym cpikutikulę jest kuliku-lina chroniąca ciało owada przed zwilżeniem woda i wchodząca w skład najhardziej zewnętrznej czę<ci oskórka powierzchniowego. Oprócz kutikuliny wyróżnia się jeszcze trzy pod warstwy utworzone kolejno z polifcnoli. wosku i tcktokutikuh irys. 3.3). W rozwoju osobniczym owada kutikulina pojawia się jako pierwsza podwarslwa kutikuli.

Jest zrozumiale, ze w czasie w zrostu owada w stadium larwalnym twardy oskórck staje się za ciasny i musi nastąpić jego wymiana Wy-miana oskórka następuje w procesie linienia (dorosłe owady uskrzydlone nie linieją!), a więc zrzucenia starego oskórka. Taki zrzucony oskórck. składający się z oskórka zewnętrznego i powierzchniowego, nazywamy wylinką (cg/u-wium) Odbywa się to w sposób następujący: znajdujące się w naskórku gruczoły linienia (t/w gruczoły Wersona) p»*d wpływem bodźców hormonalnych wytwarzają przed każdym linieniem płynną wydzielinę gromadzącą się między nowym oskórkicm powierzchniowym a odstającym starym oskórkicm wewnętrznym, przy czym ten ostatni ulega rozpuszczeniu, a powstaje błona ckdy/ialna. <Hldziclająca stary oskórck od nowego (rys. 3.4). Po zakończeniu wytwarzania nowego oskórka i całkowitym rozpuszczeniu starego oskórka wewnętrznego. pod wpływem parcia wytworzonego w ciele owada przez krew i skurcze mięśni. pęka i z reguły na grzbietowej stronic) resztka starego oskórka. Przez powstałą szczelinę wysuwa się owad w nowym oskórku. w tym czasie bardzo miękkim i nicwybarwionym (rys. 3.5).

Proces linienia powtarza się w ciągu rozwoju owada zwykle kilkakrotnie, przy czym u niektórych gatunków liczba linicń jest stała, u innych może się zmieniać w /uleznosu od płci owadów lub warunków środowiskowych. Owady dobrze znoszące głód. dla których zdobycie pokarmu może być trudne, linieją nawet kilkunastokrotnie, nic osiągając przeobrażenia Ostatnim linieniem jest odrzucenie okrywy poc/warkowcj lub ostatniej skórki larwalnej owadów o niepełnym przeobrażeniu (rys. 3.5 i 3.6). Równocześnie z linieniem zewnętrznej okrywy dała łuszczy się kutikula w części przewodu pokarmowego (jelito przednie i tylne). z. układu oddechowego i innych narządów mających chitynową wyściółkę Wytworami skóry są:

1 Wyrostki nieruchome wytworzone z lałdów skóry w formie rogów (np. u samca

Budów. i funkcje d«* o«*ób* Ufnych 35

m&Jsj	. ■ a

tweesewM

Rysunek 3.4

Proces Imienia (wg Chapmana. 1969). A - skóra przód Imieniem. B - początek procesu oddzielania oskórka, C - powstano warstwy kot.kulmy jako zaczątka oskórka powierzchniowego nowego oskórka, D - rozpuszczenie starego oskórka wewnętrznego i utworzenie Dłony ekdyzwlnej. E - resorpqa płynów Imienia i oddzielenie starego oskórka zewnętrznogo od warstwy nowej skóry; 1 - osskórek powierzchniowy 2 - oskórek zewnętrzny. 3 - oskórek wewnętrzny, 4 - gruczoły skórne. 5 - oenocyty, 6 -naskórek. 7 - przestrzeń podoskórkowa. 8 - wydzwtma gruczołów Versona. 9 - kuttuima. 10 - proku-Ukula. 11 - stary oskórek zewnętrzny

kostrzewa. rohatyńca). grzebieni (np. na bokach pr/cdplcc/a wiciu kółkowatych. m in u borodzieja próchmka. dyloza garbarza).

2. Włosy ruchome, na ogół jednokomórkowe wyrostki skóry wytwarzane przez komórki trichogcnicznc naskórka (rys. 3.7). Komórki ic w miarę wzrostu wypuszcza j f*v przez oskórck wewnętrzny kanalik, który pokryty zostaje warstwy oskórka zewnętrznego, t/w. kołpac/kicm. Oskórck włoska leczy stę u podstawy z oskórkicm skóry cienka hl»»na stawowy, co zapewnia ruchliwość włosa. Plazma komórki ulega atmfu i włos staje się mar-