86869 PICT5914

cówfcr opiekuńczo-wychowawczej, jak dom dziecka, pogotowie opiekuńcze itp., a jakże drużyna lub zastęp harcerski i rodzina.

Oto przykłady pytań, wyrażających różne kryteria wyboru, które podaję za F.N. Kcrlingercm (1986, s. 499):

- Z kim chciałbyś pracować (bawić się, siedzieć obok itp.)?

Których dw óch członków grupy (np. grupy wiekowej, klasy szkolnej, klubu) lubisz najbardziej (najmniej)?

Jacy trzej uczniowac są najlepsi (najgorsi) w twojej klasie?

Kogo wybrałbyś na swego reprezentanta w komitecie powołanym dla usprawnienia wydziału (ministerstwa)?

Które cztery osoby cieszą się największym poważaniem w twojej organizacji (klasie, kompanii, drużynie) grupie towarzyskiej?

Jakie dwie wspólnoty (grupy) ludzkie są najbardziej przez ciebie akceptowane (najmniej akceptowane) jako twoi sąsiedzi (przyjaciele, wspólnicy w biznesie. współpracownicy)?

Powyższe pytania nie wyczerpują wszystkich pytań tego typu. Na przykład możliwe są też jak sugeruje F.N. Kerlinger (19S6, s. 499) — takie pytania, jak: ..Kto—jak myślisz — wybrałby ciebie do...?" lub „Kogo jak sądzisz — grupa wybrałaby do...?" Osoby badane mogą być również proszone o uszeregowanie uczestników określonej grupy np. od najbardziej do najmniej łubianych, albo każdy z nich może być przedmiotem oceny pod względem jednego lub kilku kryteriów wyboru.

Rodzaj zadanego pytania konstytuuje odpowiedni typ techniki socjomcttycznej. Istnieje co najmniej kilka tego typu technik. Każda z nich jest uszczegółowieniem omawianej tu metody socjomctrycznej. Najbardziej znana jest klasyczna technika socjomctryczna J.L. Moreno. Z innych technik socjomctrycznych na uwagę zasługują w szczególności plebiscyt życzliwości i niechęci, technika „Zgadnij kto?" i technika szeregowania rangowego. Techniki te zalicza się do nietypowych technik socjomctrycznych lub zbliżonych do klasycznej techniki socjomctrycznej. Pod względem wartości poznawczej nic są one bynajmniej gorsze od tamtej.

Cele metody socjomctrycznej

Inną charakterystyczną cechą metody socjomctrycznej jest to, iż dotyczy ona głównie badania stosunków' interpersonalnych, w tym zwłaszcza żywionych przez badanych uczuć sympatii i antypatii, a także obojętności wobec członków określonej grupy. Mówi się tam o stosunkach przyciągania (atrakcji), jak sympatia, przyjaźń, solidarność, zaufanie, i o stosunkach odpychania (rcpulsji), tj. stosunkach opartych na uczuciach antypatii, wrogości, uleganiu uprzedzeniom. Szczególne znaczenie przywiązuje się do stosunków interpersonalnych, istniejących

w nieformalnym nurcie interesującej badacza grupy, czyli w jej nurcie niekontrolowanym przez czynniki zewnętrzne, jak np formalne podporządkowywanie uczniów nakazom czy zakazom swych nauczycieli. Tak więc za pomocą metody $o-cjonictryczncj można dowiedzieć się. jacy członkow ie grupy należą do osób powszechnie łubianych lub nic łubianych; jacy są całkowicie niedostrzegani lub wręcz odrzucani. Pod tym względem mogą one oddać niemałe usługi nauczycielom w ich pracy badawczej. Okazuje się bowiem, że nauczyciele nie znają na ogół dostatecznie nieformalnego nurtu życia klasy szkolnej. Nawet kilkumiesięczna praca z uczniami nic pozwala na bliżej zobiektywizowaną orientację w tym zakresie.

Badania na powyższy temat przeprowadził m.in. G Bastin (1953). Chciał przekonać się, czy nauczyciele są w stanic na podstawie własnej obserwacji i intuicji zidentyfikować uczniów łubianych, izolowanych i odrzuconych oraz wskazać na nawiązane przyjaźnie i utworzone główne podgrupy w klasach, w których nauczali oni codziennie przez 3 miesiące. W tym celu poddano badaniom za pomocą klasycznej techniki socjomctrycznej 405 uczniów w wieku 12 15 lat z 12 klas szkoły technicznej i przeprowadzono rozmowę z 4 nauczycielami z każdej z uwzględnionych w badaniach klas. W wyniku badań okazało się, że nauczyciele mieli trudności w odpowiadaniu na stawiane im pytania i że wypowiadane pijv.cz nich opinie nie tylko nic zgadzały się ze sobą, ale niekiedy były wręcz sprzeczne z. wynikami badań socjomctrycznych. Podobne wnioski wysunęli ze swych badań N.E. Grondlund (1956) i M.M. Costc (1964).

Za pomocą badań socjomctrycznych jesteśmy w stanic poznać struktury wzajemnych powiązań ze sobą poszczególnych uczniów, ich pozycję społeczną zajmowaną w nieformalnej strukturze klasy szkolnej, podgrupy istniejące w jej obrębie, przynależność uczniów do nich, zmiany w stosunkach międzyosobni-czych i międz.ygrupowych, a także postawy wzajemne uczniów (przychylne, obojętne, nieżyczliwe) itp. Najczęściej badania socjomctrycznc — zgodnie z sugestią M. Pilkiewicza (1973a, s. 216) — dotyczą:

-    - identyfikowania osób wymagających specjalnej uwagi. np. uczniów sprawiających trudności wychowawcze;

klasyfikowania według różnych kategorii wyboru, np. kategorii popularności, czyli podziału członków grupy na tz.w. „gwiazdy”, „osoby izolowane" t „osoby przeciętne”;

-    ustalenia struktury wewnętrznej grupy (ilość podgrup, ich skład osobowy, powiązania itp.);

-    mierzenia takich czynników, jak wielkość wpływu jednych osób na drugie, a nawet badania spostrzegania i oceniania własnej roli i ról innych członków w grupie oraz badania innych przejawów świadomości społecznej.

175