87001 skanuj0192 (4)

Czopy wymagają dokładnej obróbki, dlatego ich średnice należy dobierać wg wymiarów normalnych (PN-78/M-02041). Czopy wałów i osi oraz otwory części na nie nasadzanych powinny być pasowane zgodnie z PN-EN 20286--2:1996 i PN-ISO 1829:1996. Wymiary swobodne wałów (np. średnice nie stykające się z innymi elementami) mogą być niezgodne z wymiarami normalnymi, jeżeli wpłynie to korzystnie np. na ułatwienie montażu.

Materiały stosowane na wały i osie. Dobór materiałów zależy od przeznaczenia wałów oraz ich wymaganej sztywności i wytrzymałości. Własności wybranego materiału decydują o wymiarach wału i pośrednio: łożysk, części osadzonych na wale, wielkości urządzenia, a także o jego sprawności. Osie i wały wykonuje się najczęściej ze stali węglowej zwykłej jakości (St4-^St6), wyższej jakości (35, 45, 55) lub ze stali konstrukcyjnej stopowej do ulepszania cieplnego. Stale konstrukcyjne stopowe do nawęglania stosuje się w przypadkach, gdy bardziej istotna jest twardość powierzchni niż wytrzymałość rdzenia wału. Należy podkreślić, że stosowanie stali o wysokich własnościach wytrzymałościowych nie jest celowe wówczas, gdy o wymiarach wału decydować będzie jego wymagana sztywność.

Odlewanie wałów ze staliwa lub żeliwa modyfikowanego albo sferoidal-nego stosuje się rzadko — głównie do wykonywania wałów wykorbionych.

9.2. Obciążenia osi i wałów

Podstawą obliczania wytrzymałości osi lub wału jest wyznaczenie wszystkich sił i momentów działających na wał (oś). Rozróżnia się:

•    obciążenia zmienne co do wartości i kierunku, wywołujące naprężenia zmienne;

•    obciążenia stałe (statyczne), wywołujące w osiach nieruchomych naprężenia stałe, a w osiach ruchomych i wałach — naprężenia zmienne;

192