87517 P3109172

Wynagrodzenia

TERMINY I.POJĘCIA

płaca, funkcje płacy, system płac. tabela płac (siatka taryfowa), taryfikator kwalifikacyjny, czasowy system płac, akordowa forma plac

17-1- Pojęcie płacy i jej znaczenie

Płaca jest dochodem z pracy osób wykonujących pracę podporządkowaną na podstawie umowy o pracę, powołania lub nominacji. Przez płacę rozumie się więc przysługującą pracownikowi należność za pracę wykonaną na podstawie stosunku pracy.

Znaczenie płacy jest bardzo szerokie i różnorodne i wyraża się w funkcjach pełnionych przez płacę. Spośród podstawowych funkcji płacy wyróżnia się funkcję dochodową, motywacyjną i kosztową.

Funkcja dochodowa wynika z tego. że płaca jest zasadniczą formą dochodu z pracy dla osób zatrudnionych w gospodarce narodowej. Wykorzystując tę funkcję płacy, można I dzięki ustaleniu proporcji w wysokości płacy 1 wpływać w decydującym stopniu na kształtowanie się poziomu życia społeczeństwa łub określonych grup zatrudnionych i ich rodzin. Na poziom życia społeczeństwa wpływają również inne świadczenia pozapłacowe, na przykład emerytury, renty, stypendia, zasiłki chorobowe, ale dominująca rola płacy w dochodzie społeczeństwa przesądza o poziomie życia ludności. Funkcja motywacyjna jest wykorzystana jako jeden z istotnych elementów

„„    wycugnoicl prać^

t»k. gdyż odpowiednio ustalone relacje i po-

Funk-

'■om _Pi_uc ^ bnrdzo ^ri,n2,TM_nk, widzenia przedsiębiorstwa na zagadnienie plac.

ciażby z tego względu, że nasuwają się wątpliwości, czy podstawą oceny pracy ma być wysiłek człowieka związany z jej wykonywaniem, czy też sam efekt pracy. Są również trudności z ustaleniem metod pomiarów pracy. Z podanych powodów właśnie najczęściej stosowaną formą ustalania proporcji płacowych jest kwalifikowanie pracy według jej cech. Wśród cech pracy, które są brane pod uwagę w ustalaniu wynagrodzenia za konkretny rodzaj pracy, można wymienić: kwalifikacje potrzebne do wyko

kosMÓw produkcji. Podwyżka płac powoduje wzrósł tosz-fó^.e^Tw^t wpływa na obniżenie zysku i to może być źródłem sprzeczność. m.ę-dzy dochodową a kosztową funkcją plac. Jedną z dróg prowadzących do usunięcia tych sprzeczności jest dążenie do wzrostu produkcji przez wzrost wydajności pracy. W zrost produkcji prowadzi do obniżki kosztu jednostkowego, a wzrost wydajności pracy jest podstawą wyższych zarobków. Można spotkać się również z wyodrębnieniem społecznej funkcji plac. jeżeli płace stanowią instrument kierowania postępowaniem ludzi. Tu można wskazać na możliwość kształtowania za pomocą plac prawidłowych stosunków międzyludzkich, stworzenia odpowiedniego klimatu i atmosfery rzetelnej pracy. Funkcja ta ma zastosowanie również w oddziaływaniu płacy na wybór lub zmianę miejsca pracy. Podstawowymi elementami, od których zależy wysokość płacy, jest charakter wykonywanej pracy lub zawodu. Sprawa ta jest dość skomplikowana, cho-

nywania pracy, wielkość wysiłku fizycznego i umysłowego, złożoność pracy, uciążliwość pracy i środowiska, odpowiedzialność, warunki bezpieczeństwa itp.

Kwalifikowanie pracy według jej cech jest nazywane wartościowaniem pracy (ang.Job e\w/uarion'). którego istotą jest wyodrębnienie i określenie stopnia natężenia (zazwyczaj w skali punktowej) cech charakteryzujących daną pracę. Pierwszy model analityczny wartościowania pracy opracował amerykański badacz zagadnień pracy Bedau* w 1916 r„ a przed kilkudziesięcioma laty zostały opracowane i zastosowane ogólnokrajowe schematy wartościowania pracy w Belgii. Holandii i Szwajcarii. W Polsce ostatnia wersja uniwersalnej metody wartościowania pracy została opracowana w 1987 r. (UMEWAP — 87). Metoda ta przewiduje cztery syntetyczne kryteria oceny pracy. tzn. złożoność pracy, odpowiedzialność. uciążliwość pracy i warunki pracy, oceniane w sumie maksymalnie na 630 punktów, jeżeli wszystkie cechy występują w najwyższym natężeniu, co w praktyce nie jest jednak możliwe. Tc syntetyczne kryteria są podzielone z kolei na 24 kryteria elementarne. którym są przypisane maksymalne liczby punktów.

Kryteria podstawowe obejmują przedstawione niżej elementy.

Złożoność pracy, oceniana maksymalnie na 225 punktów, jest określona przez wymagane kwalifikacje oraz przygotowanie fachowe i obejmuje: wykształcenie mwóosc. do-świadczenie zawodowe (staż pracy, osiągnięcia w zawodzie), innowacyjność i twórczość (kiedy nie ma gotowych rozwiązań wskazujących sposoby wykonywania pracy), zręczność i współudział w zespole (takt. uprzejmość, łatwość nawiązywania kontaktów).

Odpowiedzialność (maksymalnie 180 punktów) oznacza odpowiedzialność za przebieg i skutki pracy, decyzje, narzędzia pracy i materiały, bezpieczeństwo innych osób I za kontakty zewnętrzne.