84524 Obraz 2

188 XXIII. System prezydencki

związane z zarzutami wobec prezydenta Richarda Nixonn (nM Watergate - podsłuch założony w lokalu partii demokratyufl^B oraz Billa Clintona (skandal obyczajowy). W pierwszym pr/ypi^H jednak do rozstrzygnięcia nie doszło, ponieważ prezydent uit<tplt w stanowiska przed rozpoczęciem procedury oskarżenia. Oskiii7tMtH wobec prezydenta B. Clintona zostało oddalone przez Senat ti|H Prezydent może wnieść zastrzeżenia wobec decyzji ustawoihityil czych Kongresu, korzystając z prawa zawieszającego weta ustumi* dawczego. Odrzucenie weta następuje kwalifikowaną większO^H głosów obu izb Kongresu. Do prezydenta należy bieżące admfJH strowanie państwem oraz prowadzenie polityki zagraniołmji i obronnej oraz polityki bezpieczeństwa wewnętrznego.

Prezydent USA wybierany jest w głosowaniu powszechflynł ale nie bezpośrednim. Obywatele Stanów Zjednoczonych wy bierni ją w poszczególnych stanach elektorów w liczbie odpowiadającej! sumie mandatów do Kongresu, jaka przypada w nim danemu sta* \ nowi. Dopiero elektorzy dokonują wyboru ostatecznego spośród zgłoszonych uprzednio kandydatów. System ten uważa się niekiedy za mający tę zaletę, że łączy udział wszystkich obywateli w elekcji głowy państwa (demokracja) z koniecznością dokonania wybofu rozważnego, wolnego od demagogii i przejściowych sympatii, którym może ulegać ludowy elektorat. Niektórzy upatrują w nim realizacji ideału rządów umiarkowanych.

255. Władzą ustawodawczą jest pochodzący z wyborów powszechnych Kongres Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej! złożony z Izby Reprezentantów i Senatu. W ustawodawstwie biorą udział obie jego izby, przy czym Senat ma dodatkowe kompetencje. Wśród nich należy wymienić wyrażanie zgody na ratyfikowanie przez prezydenta umów międzynarodowych. Kongres jest ciałem, w którym Izba Reprezentantów stanowi przedstawicielstwo ogółu ludności, a Senat — to przedstawicielstwo stanów. Każdy stan dysponuje w Senacie dwoma fotelami. Liczba członków Izby Reprezentantów z danego stanu jest wprost proporcjonalna do liczby jego ludności. Kongres nie może być rozwiązany przez Prezydenta. Jakkolwiek prezydent, szef władzy wykonawczej, nie podlega Kongresowi, to znajduje się w orbicie jego oddziaływań kontrol-

Mt Kontrola ta wynika ze związania prezydenta obowiązującymi ^■Wmni, decyzjami budżetowo-finansowymi, udziałem Senatu ^^Hyolywaniu na ważne stanowiska państwowe, w możliwości ■Hhvndzenia w obu izbach dochodzeń w sprawie działań poszczę-jjńlliych ogniw władzy wykonawczej i jej funkcjonariuszy.

i 256. Bardzo silną pozycję w północnoamerykańskiej odmia-łil* podziału władz zajmuje władza sądownicza. Na szczeblu BgńIuokrąjowym jest ona skupiona w rękach Sądu Najwyższego I fA| W skład sądu wchodzi dziewięciu sędziów; urząd przewod-Hlfcącego Sądu Najwyższego (Chief Justice) jest w USA trzecim, ^■ prezydencie i wiceprezydencie, najwyższym stanowiskiem w puństwie. Poza orzecznictwem apelacyjnym oraz orzecznic-pycm dotyczącym spraw, w których stroną jest państwo, a także ■•którzy jego funkcjonariusze, Sąd Najwyższy USA pełni rolę pdcralnego sądu konstytucyjnego. Pozycję taką uzyskał nie na mocy wyraźnych postanowień konstytucji, lecz w drodze praktyki. Koncepcja zwana judicial review, dopuszczająca badanie przez lądy zgodności aktów normatywnych i innych aktów prawnych I konstytucją, została potwierdzona orzeczeniem Sądu Najwyż-izego z 1803 roku (Marbury vs. Madison). W ten sposób sądy, nie tylko Sąd Najwyższy, mogą kontrolować zgodność z konstytucją aktów normatywnych, na podstawie których mają być wydawane orzeczenia (kontrola konkretna), a także konstytucyjność innych decyzji władczych aparatu państwowego. Sąd Najwyższy USA, dzięki swojemu obfitemu orzecznictwu konstytucyjnemu, kształtuje w praktyce treść konstytucji, nadając poszczególnym jej postanowieniom znaczenie odpowiadające potrzebom danego czasu, zmiennemu rozumieniu interesów publicznych, przeważającym przekonaniom moralnym, ekonomicznym i politycznym, a niekiedy i przekonaniom osobistym członków tego Sądu. Konstytucja USA jest aktem żywym, znajdującym bezpośrednie zastosowanie w praktyce sądowniczej i administracyjnej kraju.

257. System prezydencki ukształtował się w Stanach Zjednoczonych stopniowo. Pozycja prezydenta nie była w początkowym okresie dziejów państwowości amerykańskiej tak dominującu