DSCF6271

nic wyróżnia «ę gatunki jednokomórkowe. kolonijne i nilkowatc (rys. 158) Średnia wielkosc komórek waha się \v granicach I 60 pm. Formy jednokomórkowe sinic moją przeważnie kształt komórek zbliżony do kulistego. Sinice niektórych gatunków mogą posiadać, między uszeregowanymi w nitki komórkami. plazmodesmy, co jest cechą organizmu kolonijnego; przykładem jest drgalnica Oscilhiloria sp. Drgalnica i niektóre inne nitkowate sinice poruszają się pełzając lub ..drgają", wykonując ruchy rotacyjne wzdłuż osi długiej nici. Mechanizm mchu sinic nie został jeszcze wyjaśniony. Jest ki|. ka teoni. Jedna z nich upatruje przyczyny regularnych drgań w zjawiskach clcktrpkinc-tyeznych. spowodowanych różnicami potencjału elektrycznego między powierzchnią nici a galaretowatą otoczką.

Rozmnażanie się sinic polega na podziale komórek, a u form nitkowatych często na fragmentacji na kilkukomórkowc odcinki, są 10 tzw. mchliwki horinogonia, które wypływają z pochew nici macierzystej i dają początek nowym osobnikom. Nitki niektórych gatunków wytwarzają charakterystyczne komórki graniczne betcrocyity

0    zgrubiałych ścianach i jakby pustym wnętrzu. bez barwników W sąsiedztwie hetero-cyst odbywa się rozpad nici no odcinki Komórki graniczne nie są martwe, lecz przeciwnie wykazują wzmożoną aktywność fizjologiczną.

Dzięki obecności hetcrocyst sinice uzyskują osobliwą właściwość zdolność do wiązania azotu atmosferycznego, przypominając pod tym względem niektóre bakterie. Heterocysty są specjalnymi komórkami otoczonymi bardzo grubymi ścianami i posiadającymi uwstcczniony aparat fotosyntctyczny - brak systemu PS II. co uniemożliwia produkcję w nich tlenu. System PS II tworzą cząsteczki chlorofilu a, jednakże w odmienny sposób związane z białkiem niż chlorofil a systemu PS

1    i z tej przyczyny o maksimum absorpcji światła w zakresie promieniowania jasno czerwonego o długości fali 680 nm. W komórkach tych funkcjonuje enzym nitroge-naza odgrywający istotną rolę w asymilacji azotu, ale tylko w środowisku beztlenowym. Dzięki takiej organizacji fizjologicznej hetcrocyst. wewnątrz nich zapewnione jest środowisko beztlenowe u organizmów żyjących w warunkach tlenowych. Przyswojony azot przesyłany jest w formie związków poprzez plazmodcsmy łączące heterocysty z protoplastami sąsiadujących komórek wegetatywnych.

Rozmnażania płciowego u sinic nie stwierdzono. Bezpłciowo tworzą zarodniki - spory i przetwalnib hormocysty lub akinety

b. Występowanie i znaczenie

Sinice, liczące około 2000 gatunków, charakteryzują się ogromną zdolnością przystosowawczą do różnego typa siedlisk i rozprzestrzenione są na całej kuli ziemskiej, wytrzymując zarówno warunki atletyczne, jak i wysokie temperatury gorących źródeł, do 75^CC, np. Phormidium sp. Najliczniejszą grupę stanów ią sinice wodne: planktonowe - unoszące się w toni wodnej oraz bentosowe, to jest osiadłe na stałym podłożu, na dnie, na roślinach wodnych itp.

Bardzo ważną i szczególną cechą niektórych gatunków sinic z rodzaju Sosloc sp., Aitabaaia sp. i in. jest zdolność wiązania wolnego azotu atmosferycznego Równoczesna zdolność przyswajania wolnego azotu (N₂) i dwutlenku węgla (COJ sprawia, że sinice uważane są za najdoskonalsze autrofy świata, gdyż czerpią pożywienie z najbogatszego źródła, jakim jest powietrze. Takiej zdolności nie posiada żadna inna grupa systematyczna roślin. Jest przy tym znamienne, że intensywność asymilacji CO, jest znacznie wyższa niż u innych roślin zielonych, a intensywność asymilacji N, - znacznie wyższa niż u bakterii azotowych. To decyduje o poważnym znaczeniu biologicznym i praktycznym sinic. Są one w stanie rozwiązać niejeden bardzo skomplikowany problem nawożenia azotowego w zbiornikach wodnych, a także i na lądzie, gdzie 248 mogą również występować, stanowiąc czynnik próchnicotwórczy przy tworzeniu gleb.

S« zalanych wodąpolach ryżowych sinice wiążą przeciętnie 50 kg azotu na hektar. Nie-które sinice zużywają rozkładające się w wodzie substancje organiczne i dzięki tonu dokonują biologicznego oczyszczania wód zanieczyszczonych ściekami ' Sinic* planktonowe powodują często zjawisko tzw zakwitu wód - „flos aqu-wywołane masowym pojawieniem się zazwyczaj jednego gatunku, np w wodach słodkich Aphcmizomenonjlosaquae, Microcystii aeruginosa, Anabaena spiroidei i in. powstaje wówczas olbrzymia masa rozkładającej się substancji organicznej, której •OTHlukty rozkładu bywają silnie toksyczne dla ryb i innych zwierząt wodnych. Ph-watącc kożuchy sinic w czasie zakwitu me przepuszczają światła, skutkiem czego p--a równic/ ważne zbiorowiska roślin podwodnych. W morzach sinice planktonowe są (TJids/e. Ale i tu zdarzają się zakwity, i tak np. sinica Trichodesmium erythraeum przy masowytil pojawieniu się barwi na czerwono wody Morza Czerwonego, nadając mu swoisty koloryt uwzględniony w nazwie.

Simce osiadłe i obumierające masy sinic planktonowych skumulują się na dnie zbiorników wodnych, tworząc tam osady sapropeli

Na lądzie sinice współdziałają w procesach wietrzenia, jak również w procesach powstawania pewnych rodzajów skał, np. wapiennych trawertynów, przy udziale żró-dliskowej sinicy Rhularia sp.

Sinice aymblotyczne są ważną grupą roślin współżyjących z innymi organizmami. Niektóre gatunki wraz z grzybami tworzą porosty, inne jako symbionty żyją w plechach wątrobowców, w bulwkach korzeniowych sagowców, a także w komórkach organizmów zwierzęcych, np. korzenionóżek. Współżycie sinic z innymi organizmami określamy mianem syncjanozy, a komórki symbiotyczne sinicy - cyjanct-lami-

Sinice używane są także jako pokarm dla ludzi. W celach konsumpcyjnych zbierane są głównie w krajach wschodniej Azji gatunki z rodzaju trzęsidło Soslac sp. i gle-olapsa Gloeocupsa sp. Uważane są tam nawet za przysmak i nazywane ..chlebcm ten-gu".

1    Na podstawie rysunku scharakteryzować szczegóły budowy sinic i podać przykłady

2    Co to są heterocysty i w jakim procesie uczestniczą?

}. Omówić znaczenie ekologiczne sinic.

4. laką rolę pełnią barwniki u sinic? Co to jest adaptacja chromatyczna?

4. GROMADA: Prochlorophyta - prochlorofity

Prochloroflty to odkryta w 1977 roku grupa niezwykłych organizmów proka-notycznych reprezentowana, jak dotychczas, przez dwa gatunki. Komórki tych osobliwych roślin pod względem budowy submikroskopowej bardzo podobne są do sinic, z jedną niezmiernie istotną różnicą wynikającą z odmiennego składu barwników. Tylakoidy prochlorofitów zawierają takie same jak u roślin wyższych chlorofile a i b, przy równoczesnym braku barwników fikobilinowych tj. fikoery-tryny i fikocyjaniny. Pod względem doboru barwników nawiązują więc do chloroplastów roślin.

Odkrycie prochlorofitów jest silnym argumentem przemawiającym za pochodzeniem chloroplastów roślinnych od samożywnych folosyntczujących organizmów prokariotycznych. Są one bowiem brakującym ogniwem wyjaśniającym jak w trakcie ewolucji kompleks fikobilinowy został zastąpiony przez chlorofil b.    247