IMGV43 33

rach mowa narratora „zwrócona jeat" bezpośrednio ku czytelnikowi powieści Dzieje się to bądź za pomocą odpowiednich zabiegów stylistyczno-rctorycznych (tu: rola konstrukcji im-presywnych u Witkacego, forma „wy” w Nittocie. np- •- 1 7), bądź poprzez bezpośrednie przywołanie odbiorcy (.kronikarz Nictoty ma nadzieję zaskarbić sobie względy poważnej części naszych czytelników” — N, 67, por. 171). Szczególnie wyraźnym elementem są wszystkie dygresjo narratora skierowane _na zewnątrz" świata przedstawionego (omawiam je nieco dalej) W każdym razie pierwsi czytelnicy tych powieści jednoznacznie odrzucili tę — nierzadko dosłowną, ale zarazem lu-dyczno-parodystyczną — formę porozumienia.

4. „Krytyczność" w powieści

W tradycji odczytań prozy Micińskiego (tu: Nietoty) najsilniej eksponowano odejście w tym utworze od reguł gatunku powieściowego Znamienne, ze jeszcze M. Głowiński określenie .destrukcja" czyni główną kategorią interpretującą swoistość Nietoty w systemie gatunkowym powieści młodopolskiej²¹. Jak się zdaje. zbyt. mało uwagi poświęcono innej swoistości tekstu Micińskiego — która nieco zmienić może opinię o tym .źle napisanym" tekście — a mianowicie nieustannej ^{1 2}

C it-t;

m ^---u    - -

yiNAtAK-Ni X": I-R^-K 1 >\X

WITOLOA OO.MBROW 1C

₄»ł»«?«^r»<» Aer» w m ł* r²

h .

r»a m » r f * S •

>dl»ioru, w Icldry |odopol»ki cH

n powit-^e    odc*ytt*J®

:cch6w kompogycyjno ■tyliwtycgg»yⁱ

Ł« • lc *s« MiriCinkie^i j. «i tr»k.zc- wypowitfdzi A łc»^*yc*rm«%

i winien ■ « f»owi «*«ri w ok^1<* Mc-tar» s* rracyj n    u %v a fT*

JVwhUazujx( J*dnoxnacxn 10. ±e _    JI^Ttyl* nio potrafił akontruować ltlaaycsnej powieści .

^,CI,,.^?v,adoini² pph^niiggwal «    r^|gv»t«rptj « t«xn «

il® * ^„ryatkicłi utworów _npowa«Aói workn"^2:ł. Żywioł

^d°4cioWoj aktywności krytycznej wpisanej w „powie.

am na kil ku poziomacH. F»o pierwsze C A >. w nfor rek ^4,0 «■*»<?² bozpośrodnio odnoszących ai«? cło aktów pisar----atora i ówczesnych sposobów konstruowonm I _t0j właśnie płaazczyłnie można porównjrwaó ■edzi zawarto w „powieAca-workta” i w

Po drugie CP>» w po wi»śc i owym atattinie

Styl

ffium

pomija- ²

IC» t«^mat

_sforrm*

irtskł

. .

sk»cb

ści-

_n arracyj

6xe

po

(C). ^ P^a po czw

rodystyc;

te (D), vv

kt²

On

rotacji narrator - postać. Po trzecie

ph aktualizacjach róZnych stylów języka dyskusjach narratora zo sprawami łycaa

P^u

błicznego

tar***rr£M<?yjrr*c-    -    _

^    .    sformułowania zawarte- w „powieści-wor-

•ewałnym elementem tych utworów było ujaw-_{a n} i _n jako posługiwania *•■«? konwencjami

A- wypo²¹

Metapowi

ko" wskazują nianie aktu

narracyjnymi.

I faktyczni,-, np w powieści Micirt»kie_Ko wiele    .    _

odno..ących a.ę do docy^i pisarskich narratora

Motna wśród nich wyróżnić trzy ^rupy wynow^Ji’    182).

tworzy sformułowana polemika z ro^ułn.Ui « » ' lodzi I*iervv_R3r_a u nas robi powieść" efc. N. G7-«8). Druan    Ratunku (Jak

ności pu»r.kich narratora ^tory:

P ■

‘onaka

By di* mnożyć nowych torminów. odwołuje i“. jnkip ssproponował *1 Słswinsk>

F/niof frodo/f śiaroryi-aso/itr rocśir A .

Chodu lu o dwi« sprawy: 1. o .powieściową krytyką f>o M, OWmńłkioyo. •»- 9>. r« wl^c o rslaęjs misday pojedynca *** ~ ptunkowym orana 2. o krytyką powieści w pi si nrm ą *-

Izi narratora bąd Z postaci powinie i Ponitaj an a* I izuję te druga

tu do

Zarwane*.

wieś ci ""C okr >**-»-» utworem a ~m łteró/s

1

Zakończenie Ferdydurke („Koniec i bomba a kto czyta! tan trąba”) nawiązuje do tę tradycji: obnatania konwencji .ram" utworu literackiego (por. zakońctc-nie Szewców Witkacego: .Trzeba mieć <luzy takt, by skończyć trzeci akt"). Terminem .ramy" tekstu posługuje się J. Lotman w kmątce Struktura chudote-stwiennogo tieksta. Moskwa 1970. Zob. tał B Uapieóski: Strukturalna wipól-nota różnych rodzajów Mitu ki (na przykładzie malarstwa t literatury). |wj Sr-mioty ku kultury. Warszawa 1977, a. 189-195. oraz Poetika kompozicyi. Struktura chudozestwiennego tieksta i tipolutfija kampozicyonnaj formy, Moskwa 1970.

2

Zob. rozds. VII Powieści młodopolskiej pt. Konstrukcje i destrukcje. * którym Głowiński piszą, za destrukcyjny stosunek Micińskiego do powieści miał wyłącznie charakter negatywny i za .Miciński-destruktor" nie tworzył jiwę gramatyki wypowiedzi" powieściową) (e. 242-243). Jednakże przypis do tego wywodu <nr 21. s. 243): praktyka Micińskiego miała .konsekwencje hiatoryei-ne. o czym świadczy stosunek S. 1 Witkiewicza do twórczości Micińskiego. wskaząje raczej, te gdzie są dwa wyjątki, tam historyk literatury mo?» pohukiwać reguły. Zresztą wcześniejsze analizy powieści Micińskiego w Potnttct młodopolskiej są de facto takich reguł opisaniem.