page0342

33^ DEMO K RYT.

nad upadającym światem starożytnym. Wtedy obszernie zastano-wiemy się nad wartością naukową atomizmu. W pierwszej epoce jest on tylko krótkim epizodem, próbą nieudaną, aby pogodzić system eleacki z Heraklityzmem. W istocie nie mylili się starożytni, gdy atomizm przez Leucyppa łączyli wprost z szkolą eleacką ¹), a nowożytni jak Dćgerando, Tiberghien, Mullach, podnoszą tak samo to widoczne powinowactwo. Kilka bowiem cech eleackiego niezmiennego jednobytu zachował Leucypp w niezliczonych swoich atomach, niebyt zaś zamienił w próżnią. W ten sposób przywrócić niby chciał światu widzialnemu rzeczywistość i umożebnić ruch, będący treścią systemu Heraklita. A jeżeli zważymy, że w antropologii Demokryta atomy ogniste odgrywają tę samą rolę, co ogień i powietrze gorące u Efezyjczyka, nie rozminiemy się z prawdą, uważając naukę Demokryta za pogodzenie obu szkół. Od Elea-tów, przez pośrednictwo Leucyppa, przejął on pojęcie stałego bytu, od Heraklita ruch ciągły. Atomy są niezmienne, ale ruch ich nie ustaje nigdy, łączący je w coraz inne kształty. Ze zaś Anaxagor wprowadził do filozofii ideę niezliczonych pierwiastków, różniących się co do jakości, Demokryt zaś wszystkim atomom te same przyznawał cechy, musimy oryginalność jego wobec poprzedników chyba tak określić, że dobitnićj od mistrza Leucyppa usiłował każdy przymiot zjawisk doczesnych wytłumaczyć przez większą lub mniejszą ilość atomów, albo też większą lub mniejszą masę każdego z nich. Kto zaś jakość tłumaczy przez ilość, jest niewątpliwie materyalistą i w tern znaczeniu może Demokryt uchodzić za ojca wszelkiego materyalizmu, jak zresztą dosyć jednomyślnie uznali dziejopisarze. Świadomy jednak materyalizm, jako system zupełny, nie tylko metafizyczny, lecz także etyczny, jest dziełem Epikura i przy nim dopiero, nie teraz, żeby nie powtarzać się, podamy pełną krytykę tćj teoryi świata.

') Tak Diogenes z Laerty, Pseudo-Origenes, Symplicyusz i t. d. nawet Arist. de getier. et corrupt. I. 8. p. 582. W Metaph. jednak (I. 4. p. 985), zalicza go do fizyków, razem z Empedoklesem i Anaxagorasem.

http://rcin.org.pl