ScannedImage 24

Starożytny

313

312

macji. Wiemy natomiast, że prorok Ezechiel żywo zajmował kwestią Żydów przyjmujących kulty babilońskie (8,14-16). Ubol^ wał bardziej nad ich sytuacją w ojczyźnie niż na wygnaniu. W rocznie Deutero-Izajasza przeciwko bałwochwalstwu (Iz 44,9-] 7 46,1-13), Zachariaszowa wizja kobiety-bezbożności (Za 5,5-] j j oraz wyrocznie dotyczące kresu fałszywego proroctwa (13,2-6) -wszystko to wskazuje na silne wpływy pogańskie w okresie wyg_na. nia i poważne zagrożenie dla jahwizmu, który głosili prorocy. Atrakcyjność kultu bożków była (i pozostała) istotnym problemem dla duchowych przywódców żydowskiej diaspory, jak wynika z późniejszych tekstów, takich jak List Jeremiasza i Księga Mądrości (Mdr 13-15). Poza tym wiemy, że niektórzy Żydzi przyjmowali babilońskie imiona. Inni, używając nadal imion hebrajskich/ara-mejskich, zastępowali tradycyjny izraelski (żydowski) pierwiastek -yahu (forma imienia Jahwe) ogólniejszym pierwiastkiem teofo-rycznym -V/²⁴. Wskazuje na to pewien stopień asymilacji, ale nie oznacza porzucenia tradycyjnej religii żydowskiej.

Członkowie rodziny Jojakina nosili imiona babilońskie, prawdopodobnie przez szacunek dla ich królewskich opiekunów. Nah-man Avigad opublikował pracę na temat pieczęci pewnej kobiety noszącej tradycyjne imię hebrajskie, której ojciec miał imię babilońskie, co zapewne wyraża odradzanie się aspiracji narodowych wśród babilońskich Żydów w drugim pokoleniu wygnańców; świadczą o tym również wyrocznie Deutero-Izajasza²⁵. Warte szczególnego odnotowania są w tym kontekście imiona Szeszbas-sara (Ezd 1,8; 5,14) i Zorobabela (Ag 1,14; Za 4,6-10a), dwóch członków rodu Dawida i przywódców Judy, których imiona wyraźnie odzwierciedlają pogańskie środowisko babilońskie.

Krótko mówiąc, żydowskich wygnańców osiedlono w Babilonii na terenach słabo rozwiniętych, jako dzierżawców ziemi należącej do posiadłości królewskich. W ten sposób przyłączali się do innych mniejszości etnicznych na terenie Mezopotamii/Babi-lonii, także do wcześniej osiedlonych tam wspólnot izraelskich. Z wyjątkiem niektórych członków rodziny królewskiej Judejczycy nie zostali pozbawieni wolności ani nie byli traktowani jak jeńcy. Mogli swobodnie zajmować się rolnictwem i handlem oraz gromadzić majątek, chociaż nie bez ograniczeń. Nie zmuszano ich do

²⁴    Zob. zwłaszcza E. J. Bickerman, The Babylonian Captivity, s. 355-357; M. D. Coogan, Life in the Diaspora: Jews at Nippur in the Fifth Century, s. 11-12.

²⁵    Nahman Avigad, Seals of Exiles, IEJ 15/1965, s. 228-230.

\VYGNAN1E 1 POWRÓT porzucania tradycyjnej kultury i organizacji społecznej. Uwięziony (potem uwolniony) król Jojakin był ich tytularnym przywódcą, chociaż de facto przywództwo znajdowało się w rękach starszych, kapłanów i naczelników rodzin. Ich głównym zadaniem stało się opracowywanie świętych pism, Tory i Proroków Wcześniejszych. Ich życie wspólnotowe obejmowało praktyki religijne, jak wspólne modlitwy i publiczne posty. Nie mamy dowodów na to, że wznosili budowle odpowiednie do takiej działalności. Niektórzy Żydzi zasymilowali się z kulturą babilońską, natomiast inni - nie. Kiedy tylko nadarzyła się okazja, spora liczba rodzin żydowskich powróciła do ojczyzny, by odbudować w niej swą narodową egzystencję. Jednak wielu pozostało w Babilonii, gdzie diaspora żydowska stanowiła ważne zjawisko kulturowe przez ponad dwa tysiąclecia.

„INNI Z KRAJU SINITÓW” (IZ 49,12)

- DIASPORA ŻYDOWSKA W EGIPCIE

Los wygnańców żydowskich w Babilonii nie budziłby naszego większego zainteresowania, gdyby nie to, że odbudowa państwa żydowskiego na przełomie VI i V w. przed Chr. była dziełem przywódców żydowskich przybyłych z tego wygnania. To właśnie oni przyprowadzili pierwszych powracających do Jerozolimy, przyczynili się do odbudowy świątyni (pod wodzą Zorobabela), a w końcu zapoczątkowali reformy kultowe i państwowe oraz odbudowę miasta (pod przewodnictwem Ezdrasza i Nehemiasza). W Księdze Ez-drasza i Księdze Nehemiasza lokalna judzka populacja, która uniknęła wygnania, jest traktowana z pewną pogardą; liczyli się tylko ci (i jedynie spośród nich wybierano służbę świątynną), którzy legitymowali się odpowiednim świadectwem genealogicznym przywiezionym z Babilonii. Byli jednak Żydzi, którzy nigdy nie opuścili swego kraju, a także istniały społeczności diaspory w miejscach innych niż Babilonia - przede wszystkim w Egipcie.

Księgi Ezdrasza i Nehemiasza nie wspominają o powrocie Żydów egipskich do Judei w tamtych czasach. Jest tak być może dlatego, że taki powrót nie miał miejsca, albo nie był wart przedstawiania, albo też Żydzi babilońscy nie chcieli go przyjąć do wiadomości. Tym niemniej nasuwają się słowa Jeremiasza, dotyczące „wszystkich Żydów mieszkających w ziemi egipskiej, w Mi-gol, Tachpanches, Memfis i w kraju Patros” (Jr 44,1):