ScannedImage 24

W ten sposób Transoksania (ma wara’ an-nahr, co leży poza rzeką) została w końcu zjednoczona z powstającym imperium kalifów. Świat islamu został przez to wprowadzony w żywy kontakt z nowym elementem rasowym i nową dla nich — samą w sobie starą — kulturą mongolską. Później zajmiemy się obszernie znamienną rolą odegraną przez tych nowych rekrutów islamu.

PODBOJE W INDIACH

Inna kolumna na wschodnim teatrze wojny posuwała się w tym czasie na południe pod dowództwem Mul ammada ibn al-Qasima. W r. 710 postępując na czele znacznej armii, wśród której było 6000 Syryjczyków, tenże zięć al-Haggaga po ujarzmieniu Makranu przeszedł przez teren zwany dzisiaj Be-ludżystanem i w 711-712 r. zmusił do uległości Sind, dolinę i deltę rzeki Indus (Sindhu). Wśród zagarniętych tutaj miast były porty morskie: ad-Dajbul, który miał statuę Buddy (arab. Budd) „sięgającą do wysokości czterdziestu łokci¹'²¹, i an-NIrun (nowożytny Hajdarabad). Podbój sięgał daleko na północ, aż po Multan w południowym Pendżabie, miejscu sławnym z przybytku Buddy, gdzie najeźdźcy zastali olbrzymi tłum pielgrzymów, których zabrali do niewoli. To doprowadziło do stałej okupacji Sindu i południowego Pendżabu, lecz reszta Indii została włączona dopiero pod koniec X w., gdy zaczęła się nowa inwazja pod wodzą Mahmuda z Gazny. W ten sposób zostały zislamizowane na zawsze pograniczne prowincje Indii. W roku 1947 narodziło się nowe muzułmańskie państwo, Pakistan. Stały kontakt pomiędzy semickim islamem a indyjskim buddyzmem został nawiązany dopiero po zetknięciu się na północy z kulturą turecką. Al-Haggag przyrzekł namiestnictwo Chin temu ze swych dwóch generałów, at-Taqafiemu lub ibn Qutajbie, który pierwszy postawi swoją stopę na tej ziemi. Ale żaden z nich nie przekroczył nigdy tej granicy. Chiny właściwe, nie licząc Turkiestanu, ze swymi obecnie 15 lub więcej milionami muzułmanów, nie znalazły się nigdy w orbicie islamu. Sind na południu, podobnie jak Kaszgar i Taszkient na północy, były i pozostały najbardziej wysuniętymi na wschód granicami kalifatu.

PRZECIWKO BIZANT YJCZ YICOM

Podczas gdy te poważne operacje toczyły się na wschodzie, nie zapominano również o froncie bizantyjskim. W początkowym okresie swego panowania, kiedy Ibn az-Zubajr walczył o kalifat, 'Abd al-Malik poszedł śladem „precedensu Mu'awiji“ ²² płacąc daninę (70 r. hidżry, 689-690) „tyranowi Bzymian“, którego chrześcijańscy agenci Garagima z al-Lukkam przedostali się wówczas do Libanu. Lecz gdy wewnętrzny horyzont polityczny oczyścił się, podjęto ponownie działania wojenne. W r. 692 .Justynian II został pobity w pobliżu

-^l Al-Ja'qul>i, t. II, s. 346.

* Patrz wyżej, s. 174. Al-Balatluri, s. 160.

1.80 cylicyjskiego Sebastopolis, a około 707 r. została wzięta Tjana (at-Tuwana), najważniejsza forteca Kapadocji. Po zagarnięciu Sardes i Pergamonu Maslama, jak wiemy, dokonał pamiętnego oblężenia Konstantynopola (sierpień 716 — wrzesień 717). Armia muzułmańska, która przekroczyła Dardanele pod Abydos, była wyposażona w artylerię oblężniczą, lecz armada musiała stać na kotwicy blisko murów miasta na morzu Marmara i w cieśninie Bosfor, ponieważ przejście do Złotego Bogu było zagrodzone łańcuchem. Tym razem stolica bizantyjska była już oblegana po raz drugi przez armię arabską. Brak żywności i ataki Bułgarów zmusiły Arabów do wycofania się po całorocznym oblężeniu**. Armenia, która została podbita dla MuTiwiji przez Habiba ibn Maslamę al-Fihriego już w 644-645 r., skorzystała z upadku Ibn az-Zubajra i zbuntowała się, lecz teraz ponownie została zmuszona do uległości -ⁱ.

PODBOJE W AFRYCE PÓŁNOCNEJ I POŁUDNIOWO-ZACHODNIEJ EUROPIE

Podboje na froncie zachodnim pod dowództwem Musy ibn Nusajra i jego zastępców były nie mniej wspaniałe i efektowne niż podboje na wschodzie dokonane przez al-Haggaga i jego generałów. Zaraz po ujarzmieniu Egiptu (640-643) najazdy zwrócono w kierunku zachodnim do Ifriąiji^{1 2 3 4}, lecz całkowitego podboju tego terytorium nie dokonano, aż do czasu założenia Kajrawanu (al-Qajrawan)²⁰ w r. 670 przez 'Uqbę ibn Naffego, przedstawiciela Mu'awiji, który użył tej miejscowości jako bazy operacyjnej przeciwko szczepom ber-berskim. 'Uqba, o którym tradycja głosi, że posuwał się naprzód, aż fale Atlantyku zatrzymały jego konia, poniósł śmierć męczeńską (683) w pobliżu Biskry w Algierii, gdzie grób jego stał się narodowym przybytkiem. Nawet potem arabskie wpływy w Ifriqiji były tak niepewne, że wkrótce po śmierci 'Uqby jego następca musiał wycofać się z tego terenu. Dopiero gubernator Hassan ibn an-Nu'man al-Gassani (około 693-700) położył kres władzy bizantyjskiej i oporowi Berberów. Przy współudziale floty muzułmańskiej Hassan wypędził Bizantyjeżyków z Kartaginy (698) i innych przybrzeżnych miast. Uzyskał on wówczas na tyle swobodę działania, aby stanąć w polu przeciwko Berberom, dowodzonym przez prorokinię (arab. kahina)^{5 6}, która wywierała tajemniczy wpływ na swych wyznawców. Bohaterka została w końcu pokonana przez zdradę i zabita blisko studni, która wciąż nosi jej imię, Bi’r al-Kahina.

Hassan, powtórny zdobywca i pacyfikator Ifriqiji, został zastąpiony słynnym

181

1

Patrz Tkeopkanes, 3. 386-399; at-Tabari, t. II, s. 1314-1317; Ibn al-'AtIr, t. V, e. 17-19.

2

¹¹ AJ-BalaJuri, s. 205 i n. = Hitti, s. 322 i n.

3

³⁵ Bardziej dokładne niż „Ifriąija'¹ (nazwa zapożyczona przez Arabów od Rzymian i nadana

4

wschodniej części Barbarii), słowo Magrib zarezerwowane dla zachodniej części północnej

5

Afryki. Dziś termin Ifriąija obejmuje cały kontynent Afryki.

6

Z perskiego karwan, stąd polskie karawana.

²’ Al-Baladuri, s. 229; Ibn Haldiin, t. VII, s. 8 n.;Ibn 'IJari, al-Bajdn al-Muf/rib fi afjbdr al-jllatirib, wyd. R. Dozy, Leyden 1S48,1.1, s. 20-24. Wątpliwe jest, czy należała ona do szczepu żydowskiego.