ScannedImage 24

dobhy sposób postąpił ze znakiem oznaczającym „dom“, nazywając go bel, używając go dla dźwięku b itd.

Synajskie pochodzenie alfabetu wyjaśnia z jednej strony, w jaki sposób mógł on być przeniesiony do południowej Arabii, gdzie rozwijał się niezależnie i był używany przez Minejczyków prawdopodobnie już w 1200 r. p. n. e., a z drugiej strony, w jaki sposób został przeniesiony na północ, na wybrzeże fenickie. Wraz z wymianą handlową turkusów, które Arabowie sprzedawali Fenicjanom — przedostał się alfabet, właśnie tak, jak później przeniknął z handlem od Fenicjan do Greków, aby stać się matką alfabetów europejskich.

Napisy odkryte w wulkanicznej okolicy Safa w Hawranie, które pochodzą z około 100 r. n. e. lub nawet później^IS, jak również dedanickie i lichiańickie napisy z al-'Ula w północnym Higazie (tak zwane protoarabskie) z okresu od VII do III w. p. n. e., oraz tamudejskie inskrypcje z tego samego rejonu, a szczególnie z al-Higr i Tajma’ (z V w. p. n. e. — do IV w. n. e.) przedstawiają w swej formie epigraficznej alfabet południowoarabski ^M, jednakże język tych wszystkich napisów jest północnoarabski i niewiele różni się od powszechnie znanego klasycznego języka arabskiego. Tamudejskie pismo obrazkowe powstało z pisma lichianickiego, którego inną formę rozwoju widzi się w grafittach sa-fajskich. Inskrypcje safajskie należą do pisma południowoarabskiego, które znaleziono najdalej na północy. Pismo południowoarabskie przetrwało również w Etiopii.

Historyczne stosunki tych trzech północnych narodów, które używały podobnego pisma, safajskiego, lichianickiego i tamudejskiego, nie są ostatecznie ustalone. Lichianici, których Pliniusz¹⁵ wymienia nazywając ich Leehieni, byli starożytnym ludem i stanowili prawdopodobnie odłam Tamud, a ich stolica Dajdan była przez pewien czas kolonią minejską na wielkim szlaku handlowym, którym przewożono towary z Jemenu i z Indii do portów Morza Śródziemnego. Po upadku Petry (105 r. n. e.) Lichianici, jak się zdaje, posiadali ważne centrum nabatejskie al-Higr, niegdyś miasto tamudejskie (nowożytne Mada’in Sałih). Cywilizacja minejską, jak również i nabatejska wywarły duży wpływ na kulturę lichianicką. Ruiny w al-'Ula, w których są groby ozdobione wysokimi płaskorzeźbami, wskazują na rozwiniętą cywilizację przedmuzuł-mańską, o której wiemy bardzo mało “.

PETRA

Petra osiągnęła swe największe bogactwo i dobrobyt w I w. n. e. pod patronatem Rzymian, którzy traktowali ją jako państwo buforowe przeciwko Partom. Z trzech stron: od wschodu, zachodu i południa, miasto to było nie do zdobycia.

^u Por. F. V. Winnett, A Study oj the Lihyanite and Thamudie Inscriplions, Toronto 1937, 8. 63.

^u R. Dussaud, Les Arabes en Syrie avant VIslam, Paris 1907, s. 67-73; Duasaud i F, Macler, Voyage archeologigue au $aja et dans le Djebel ed-Druz, Paris 1901, B. 3-14.

“ Ks. VI, rozdz. 32.

" Patrz E. Glaser, Skizze der Geschichte and Geographie Arabiens, t. II, Berlin 1890, 8. 98-127; Jaussen i Savignac, Mission archeologigue en Arabie, Paris 1909, a. 250-291.