ScannedImage 24

pluralizm obecny w wielu częściach świata, lecz także pewne szczególne i wystylizowane typy interakcji, jak choćby stosunki dyplomatyczne, które wciąż pełnią społeczne, a w tym przypadku polityczne funkcje.

Nowoczesne odróżnienie interakcji i społeczeństwa jest tak istotne dlatego, że większość z tego, co uważamy za kulturę grupową odnosi się w gruncie rzeczy do interakcyjnej otoczki¹: liczy się nie to, jakiego języka używamy, ale jakiej odmiany języka, gdzie się spotykamy i w jaki sposób mówimy, istotne znaczenie ma ułożenie ciała i sposób ubioru, rodzaj potraw, które jemy wspólnie, i sposób, w jaki to robimy... W związku z tym kultura grupowa przejawia się często w regularnych interakcjach siatek społecz-| nych. Tak istotna rola kultury grupowej w systemach interakcyjnych nie przekłada się jednak automatycznie na jej znaczenie w systemach organizacyjnych. Oczywiście, w wielu współczesnych społeczeństwach organizacje zapewniają warunki dla jej przetrwania i rozwoju. Nowoczesne organizacje są formami pośrednimi, które pozwalają usystematyzować dowolny kompleks kulturowy zgodnie z zasadami członkostwa. Zasady te mogą zaś uzależnić członkostwo od cech kulturowych lub etnicznych. Mogą pomóc w zdefiniowaniu tego, co to znaczy być członkiem danej grupy, mogą też uczynić swoim celem promowanie kultury, którą wyrażają. Na ogół jednak predyspozycje osobiste lub uczestnictwo w siatkach interakcji nie czynią jeszcze z nikogo w sposób automatyczny członka organizacji. Przynależność do organizacji jest z reguły dobrowolna i dotyczy to, rzecz jasna, także organizacji religijnych. Organizacje mogą być wyrazem kultury grupowej i grupowej tożsamości, ale są one czymś więcej niż tylko przedłużeniem siatek interakcji społecznych².

Wreszcie, kultura grupowa, która przejawia się w interakcjach i organizacjach, nie staje się przez to od razu kulturą owych nadrzędnych systemów, jakimi są społeczeństwa. Jeśli jakaś kultura grupowa miałaby być symbolicznym wyrazem społeczeństwa, ze względu na dominację funkcjonalnego różnicowania się podsystemów oznaczałoby to, że najprawdopodobniej reprezentować będzie jeden lub kilka głównych podsystemów. To zaś oznacza podporządkowanie się funkcjonalnie wyspecjalizowanym normom i wartościom tych systemów. Kultury blisko związane z dawnymi społeczeństwami lub z siatkami interakcji ulegną znaczącej transformacji, jeśli zostaną włączone w owe systemy. I tak na przykład działania jakiegoś państwa tylko w ograniczonym sensie można uznać za, dajmy na to, typowo japońskie łub typowo amerykańskie, ponieważ wymogi efektywności funkcjonalnej ograniczą tradycyjną odmienność kulturową³. Dochodzimy tu do głównej społeczno-strukturalnej przyczyny relatywizacji partykularyzmów w społeczeństwie globalnym, tj. trudności z „modernizacją” bez „wester-nizacji”. Chodzi tu nie tylko o konflikt kulturowy czy zderzenie różnych światopoglądów, ale także o strukturalną i kulturową rekontekstualizację każdej kultury opartej na społeczeństwie o mniejszej złożoności strukturalnej i ściślejszym związku trzech typów systemów społecznych.

Nie jest to jednak jedyny problem. Pozostaje jeszcze bowiem kwestia różnicowania się samych tych systemów. Różnice między systemami sprawiają, że kultury grupowe okażą się prawdopodobnie istotne tylko w części z nich. Nieco wcześniej w tym samym rozdziale pisałem o tym, że kultury grupowe w postaci narodów i nacjonalizmów okazały się wyjątkowo znaczące w podzielonym na bloki globalnym systemie politycznym. Występuje, też często bliski związek między kulturą grupową a sztuką. Także religia, , o czym piszę w następnych rozdziałach, jest tą sferą funkcjonalną, która ustanawia symboliczny związek między partykularyzmem kulturowym a sferą funkcjonalną. Z drugiej strony znacznie mniej prawdopodobne wydaje się wystąpienie podobnego związku między kulturami grupowymi a innymi podsystemami, zwłaszcza naukowym i gospodarczym.

121

1

   Rainer Baum (1980) zajmuje podobne stanowisko, odnosząc się do kwestii łączenia globalnie homogenicznych systemów politycznych z partykularnymi „stylami wspólnotowych interakcji społecznych” lub „systemami solidarności” (= partykularyzmami kultur grupowych).

2

   Potwierdza to ogromna literatura przedmiotu poświęcona etniczności oraz zachowaniu lub utracie kultury i tożsamości etnicznej, zwłaszcza w krajach wielokulturowych, takich jak Stany Zjednoczone czy Kanada. Przegląd najnowszych publikacji z tej dziedziny zob. Yinger, 1985. Zarys problematyki, ze szczególnym uwzględnieniem Kanady, zob. Driedger, 1989.

3

To właśnie, moim zdaniem, ma na myśli Meyer, kiedy pisze, że nowoczesne państwa funkcjonują zwykle zgodnie z zasadami kultury światowej. Chodzi tu o kulturę globalnego systemu politycznego, który działa, nie zważając często na lokalne tradycje kulturowe. Zob. rozdział 1.