351

Koniec imperiów (1939-1962) 353

obecność ujawniła się w wielu częściach świata. Odtąd więc oba te mocarstwa mogły się domagać, by wszędzie brano pod uwagę ich interesy, a gospodarcze uzależnienie Europy od pomocy amerykańskiej dało Stanom Zjednoczonym potężny środek wywierania nacisków na europejskich aliantów.

Wśród ludów arabskich wydarzenia wojny rozbudziły nadzieje na nowe życie. Ruchy armii (szczególnie szybkie i dalekosiężne na pustyni), obawy i nadzieje związane z okupacją i wyzwoleniem, perspektywy roztaczane przez konkurujące ze sobą służby propagandowe, widok rozrywanej Europy, deklaracje zwycięskiego aliansu angielsko-amerykańskiego i przekształcenie się komunistycznej Rosji w mocarstwo światowe - wszystko to rozbudzało wiarę, że stan obecny może ulec zmianie.

Obok wielu zmian wydarzenia wojenne doprowadziły do umocnienia idei większej jedności krajów arabskich. Kair był głównym ośrodkiem, z którego Brytyjczycy dowodzili swoją bitwą o Bliski Wschód, a także organizowali życie gospodarcze na nim. Potrzeba utrzymania łączności morskiej przyczyniła się do powstania Middle East Supply Centre (Centrum Dostaw Bliskiego Wschodu, początkowo brytyjskie potem angloamerykańskie), które zajmowało się nie tylko regulowaniem importu, ale również zachęcało do przekształceń w rolnictwie i przemyśle mogących prowadzić do większej samowystarczalności Bliskiego Wschodu. Fakt, że Kair był ośrodkiem decyzyjnym w zakresie wojskowym i gospodarczym stworzył przed rządem egipskim szansę (przy niezbyt wyraźnej zachęcie brytyjskiej) przejęcia inicjatywy w stworzeniu ściślejszych więzów między krajami arabskimi. W początkach 1942 roku brytyjskie ultimatum skierowane do króla Egiptu zmusiło go, by poprosił Al-Wafd o sformowanie rządu; w tym krytycznym momencie wojny Wielka Brytania uważała za pożyteczne, by rząd egipski kontrolował kraj i chętniej niż król oraz jego otoczenie współpracował z Brytyjczykami. Autorytet, jaki dzięki temu zyskała partia Al-Wafd, umożliwił jej podjęcie rozmów z innymi krajami arabskimi na temat zainicjowania bliższych, bardziej sformalizowanych powiązań. Istniały różnice sentymentów i interesów: w Syrii i Iraku przywódcy wciąż pamiętali minioną jedność imperium osmańskiego, pragnęli więc jakichś bliższych związków. W Libanie utrzymywała się wątpliwa równowaga między Arabami oraz tymi, głównie chrześcijanami, którzy widzieli w Libanie odrębny kraj ściśle powiązany z Europą Zachodnią. Rządy Egiptu, Arabii Saudyjskiej i Jemenu poczuwały się w jakimś stopniu do podtrzymania jedności arabskiej, ale zachowywały silną świadomość własnych narodowych interesów. Wszyscy wyrażali chęć udzielenia efektywnej pomocy Arabom palestyńskim. Dwie konferencje, jedna w Aleksandrii w 1944 roku, a druga w Kairze w 1945 roku, doprowadziły do stworzenia Ligi Krajów Arabskich. Połączyła ona siedem państw, które dysponowały pewną swobodą działania: Egipt, Syrię, Liban, Ttansjor-danię, Irak, Arabię Saudyjską i Jemen, a także przedstawiciela Arabów pale-