361

Koniec imperiów (1939-1962) 363

Jednakże niejasna sytuacja polityczna w Iraku i w Jordanii - pragnienie wycofania wojsk brytyjskich, a zarazem zachowania jakichś stosunków militarnych z zachodnimi mocarstwami - wskazywała na to, że formalne wyjście obcych armii niekoniecznie Stwarzało inny układ stosunków z byłymi władcami imperialnymi, a raczej ukazywało problem niezależności w nowym kształcie. Kraje arabskie musiały stawić czoło rosnącej potędze i coraz większym wpływom we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego i politycznego innego państwa zachodniego - Stanów Zjednoczonych, które teraz, w okresie zimnej wojny i ekspansji gospodarczej uznały, że ich interesy na Bliskim Wschodzie mogą być chronione jedynie dzięki ścisłym kontaktom z lokalnymi rządami gotowymi do powiązania swojej polityki z zachodnimi sprzymierzeńcami. Jednakże wielu polityków i grup politycznych twierdziło, że jedyna gwarancja niepodległości świata postkolonialnego leży w utrzymaniu neutralności wobec obydwu uzbrojonych obozów. Ponieważ obóz zachodni wiązano ze wspomnieniami panowania imperialnego oraz z wciąż nabrzmiałymi problemami Palestyny i Algierii, i ponieważ to właśnie on wywierał największe naciski, by podpisać układy obronne, pragnienie neutralności niosło w sobie tendencję, by się skłaniać ku drugiej stronie.

Polaryzacja na blok wschodni i zachodni oraz konflikt między polityką neutralności a przymierzem z Zachodem, nadały nowy kształt stosunkom między krajami arabskimi. Pragnienie ściślejszej unii stało się cechą wspólnego języka polityki państw tego regionu. Przedmiotem dyskusji stała się teraz kwestia, czy taką unię można osiągnąć w ramach ściślejszych powiązań z mocarstwami zachodnimi czy też niezależnie od nich.

Przyszłość stosunków między krajami arabskimi a Izraelem wiązała się z ogólnym zagadnieniem wprowadzenia poprawek porządkujących. W latach pięćdziesiątych rządy brytyjski i amerykański dyskutowały plan rozwiązania problemu: należało skorygować na korzyść Arabów granice ustalone w 1949 roku, umożliwić uchodźcom powrót do ich domów oraz absorpcję większości z nich przez otaczające kraje arabskie. Ścisłe związki tych państw z mocarstwami zachodnimi przyczyniły się do akceptacji takiego rozwiązania, a tym samym swego rodzaju uznania istnienia Izraela. Z drugiej strony powstanie neutralnej grupy państw arabskich mających dobre stosunki z blokiem wschodnim i zachodnim mogło być wykorzystane do zwiększenia politycznej roli tych krajowi do umocnienia ich sił zbrojnych, co prowadziłoby do radykalnej zmiany sytuacji ustalonej w wyniku zawieszenia broni w 1949 roku.

Kiedy zróżnicowanie polityczne i strategiczne doprowadziło do napięć, powiązano je z postacią Dżamala Abd an-Nasira, przywódcy grupy wojskowych rządzących teraz Egiptem. Podpisanie umowy, na podstawie której armia brytyjska miała opuścić Strefę Kanału, nie oznaczało, że Egipt znalazł się w zachodnim systemie obronnym. Wprost przeciwnie, dało to mu swobodę uprawia-