357

Koniec imperiów (1939-1962) 359

w Palestynie Stany Zjednoczone niechętne były osłabieniu pozycji Wielkiej Brytanii jako strażnika interesów Zachodu w innych rejonach świata arabskiego. Niemniej wielkie inwestycje kapitałowe USA w pola naftowe Arabii Saudyjskiej doprowadziły do zastąpienia wpływów brytyjskich amerykańskimi. Z kolei Związek Radziecki był zbyt zajęty innymi regionami, by prowadzić aktywną politykę w krajach arabskich. Państwa arabskie, w zasadzie oddane interesom Palestyńczyków, przede wszystkim zajmowały się własnymi problemami.

Podstawą brytyjskiej potęgi na Bliskim Wschodzie zawsze była obecność wojskowa w Egipcie, i to właśnie tam Wielka Brytania musiała stawić czoło najpoważniejszemu problemowi. Kiedy tylko skończyła się wojna, rząd egipski zażądał zmiany umowy zawartej w 1936 roku. Rokowania między obydwoma rządami trwały od 1946 roku, ale nie udało się uzgodnić dwóch punktów. Nie porozumiano się w sprawie egipskich żądań dotyczących zwierzchności nad Sudanem, których władze brytyjskie nie zaakceptowały uznając, że większość Sudańczyków również ich nie przyjmie, a rząd brytyjski miał wobec nich zobowiązania. Chodziło również o brytyjską pozycję strategiczną w Egipcie. Zgodnie z traktatem z 1936 roku siły brytyjskie zostały wycofane z Kairu i z Delty, ale doszło do spięcia w sprawie strefy Kanału; brytyjscy mężowie stanu i stratedzy uważali, że należy zatrzymać tam pełne siły wojskowe, chodziło bowiem zarówno o ochronę interesów Zachodu na Bliskim Wschodzie, jak i wpływów brytyjskich we wschodniej części Morza Śródziemnego i w Afryce. W1951 roku doszło do poważnych starć między siłami brytyjskimi a egipskimi partyzantami, a w styczniu 1952 roku wywołało to rozruchy ludowe w Kairze, podczas których zniszczono instalacje należące do Brytyjczyków. Załamanie się porządku publicznego stworzyło w lipcu 1952 okazję do przejęcia władzy przez tajną organizację oficerów egipskich średniej rangi; na początku rządy objęło zespołowe przywództwo zdominowane przez Dżamala Abd an-Nasira (1918-1970). Zerwanie z przeszłością, które miało się ujawnić w wielu dziedzinach, znalazło wyraz w detronizacji króla i proklamowaniu Egiptu republiką.

Dzięki silniejszej od poprzednich rządów kontroli nad krajem, przywódcy wojskowi zdołali podjąć negocjacje z Brytyjczykami. Z obu głównych punktów spornych, sprawa Sudanu została wyjaśniona, gdy w 1953 roku rząd egipski zawarł bezpośrednią umowę z głównymi partiami sudańskimi. Ruchy polityczne w Sudanie miały większą swobodę działania od czasu wyboru Zgromadzenia Prawodawczego stworzonego w 1947 roku. Pojawiły się tam trzy główne siły; tworzyli je ci, którzy pragnęli niepodległości i ściślejszych powiązań z Wielką Brytanią; ci, którzy dążyli do suwerenności i bliższych związków z Egiptem oraz ci, którzy reprezentowalli niemuzułmańskie i niearabskie ludy Południa. Umowę z Egiptem zawarły dwa pierwsze ugrupowania. Wielka Brytania zaakceptowała ją dość niechętnie. Uzgodniono, że władza winna być przekazana