IMG70 (2)

czasu jego utworzenia, ważne z punktu widzenia jego autentyczności, inleumli, , t interpretacji (Dublin Core Cołlcction Description Task Group 2007|

przypadkach informacja jest zazwyczaj tworzona i zarządzana w sposób kontrolow*." dzięki czemu ryzyko zamierzonych czy przypadkowych uszkodzeń jest ograniczeni; 1 akceptowalnego poziomu. Do wielu zasobów obiektów cyfrowych mamy zaufanie, tym, na co wyglądają: dokumenty historyczne w Web. poczta elektroniczna otrzy_mjr^ na od kolegów, fotografie umieszczane w serwisach społecznośćiowych czy wiadomi z portali informacyjnych. Nie chcielibyśmy żyć w świccie. w którym stale musiclibys J podejrzewać, żc to. co widzimy, nie jest tym. czym powinno być. Aby do tego ,„_c Z puścić określone środowiska, na przykład pracownicy nauki, dzienniknrzc, muszą _P()(|’ ać decyzje jakie informacje powinny mieć najwyższy poziom zaufania oraz stwor™ protokoły zapewniające integralność takiej informacji. Określenie prawdziwej wanoj informacji zaw sze jednak pozostanie domeną jej użytkowników, zarówno w środowisku informacji analogowej, jak i cyfrowej.

4.5. Dostępność informacji i autoryzacja dostępu

Funkcjonowanie GBC znacznie zwiększa dostępność publikacji naukowych, m.j_n dzięki obniżeniu kosztów doslępu. W najprostszym przypadku dostęp do informacji w postaci cyfrowej zapewnić może użytkownikowi wykorzystanie skanera oraz poczty elektronicznej, za pomocą której przesyłany jest zeskanowany obraz dokumenlu, Taki sposób udostępniania bardzo przypomina przesyłanie kserokopii za pomocą tradycyjnej poczty lub faksu: pozwala zaspokoić potrzeby tylko jednego użytkownika w danym czasie, jest jednak szybszy i często zapewnia lepsze parametry techniczne kopii [Holz 2006, s. 32]. Wystarczy jednak umieścić pliki powstałe w wyniku digitalizacji na stronie Web, aby zapewnić do nich dostęp każdemu zainteresowanemu o dowolnym czasie. Opublikowanie skanów jednego dokumentu nie zmienia funkcjonalności serwisu GBC. Znacznie poważniej wygląda sytuacja, gdy umieszczanie obiektów cyfrowych w Sieci jest planowi i systematyczne. Wówczas niezbędne jest podejmowanie istotnych decyzji, dotyczących wielu zagadnień, takich jak metadane, standaryzacja, jakość skanowania, współdziałanie, przygotowanie użytkowników, metody archiwizacji; zagadnienia te przedstawiłem w innych rozdziałach książki.

Christine Borgman wyróżniła kilka elementów, które decydują o dostępności informacji w globalnej bibliotece cyfrowej [Borgman 2003a, s. 56]. Podstawowym warunkiem jest zapewnienie łączności, niezbędnej dla pracy z komputerem w środowisku sieciowym, umożliwiającej wykorzystywanie zasobów i usług oferowanych przez to środowisko; przejawem dbałości o ten aspekt była realizacja projektów „autostrad informacyjnych" (informalion superhighwayś) w krajach rozwiniętych w latach dziewięćdziesiątych XX w. Kolejnym jest istnienie treści i usług gotowych do udostępnienia, bez których sama możliwość połączenia nie miałaby sensu. W dalszej kolejności należy uwzględnić użyteczność zasobów, o której mówić można na trzech poziomach. Po pierwsze, użyteczność dotyczy

II inlVclMl\ikllirv łnlomuiw /iu»|. v\a/nyin rtipekłcm |i *»t hhihJII

ui*v|t v'/vn nmuMiuMUU HuonuHiyi#n«|,

siec |>»ta kaidogo, nlf tylko |«»/ ■ jrM nie lylko u#y»knnle poł^oionlli ftle luk/e ''Lnii**'" ..... liKolum (Web 2.0) W lym celu powitali v

mn (nlhluw iii Im iii iii v k •»'^v

^^^' ^'iHnricby nauki w tym Ktkiwlo nq nieco Inne, ml ulylkownlMw *pwl W'"*??'⁰

twurianlt, u nr#yn«|nmic| , jiihotuNw (Web ' 0) W (vm celu |>o\v*lii|rj wyipoc inllfowrtn* .»phk«u^,lf

ic ws/'/vch umiejętności, ,i typowa dlii komircyjnydt pmdukiów cięgami

. j.. .... |,||||(.

ny /

_w#i ii^u _nj_{f n)}c mutrą być uu|wnżnlo|s/o. Jest tu aspekt wlą/any / poilOIM i    każdy użytkownik wnosił do uleci. Dostęp inoże być ngrnnlc/o|

Wadliwości zastosowania niezbędnej technologu om/ pi/ckii/liilcciiin dostępnei In iniik^{1,11 1} _vV|_w|;^ W GIK' jest lo o lylc utotiitf. /«■ dostęp do me|, przynajmniej do lsl»l i'o^|,’’^,,‘^|l.i powszechny (nic ogumicznny). Ostatni element u/yioc MOŚCI doiyc/y udo nci*^/'^,'^k ,|, nvki. Aby mogły ono /osim' uznane /ii „dostępne" miis/a /ostać odszukane ad'"¹*' ,,_luo>liwni|i|u'| ich odczyt, pt/cgl|dnnic c/y inno wykoi/yslamo Obiokl cylio-* ^ujlrogJnic moimi otworzyć, wyświetlić nu ekrnnie, uiuclminlć /u pominą poHlitdil "'• ^^royrmnownniu i spi/ętu lub odczytać w znanym języku, nio może być uwnlrtliy ^ pełni dostępny.

'* - _yj. |esi jednym z najbardziej krytyc/nyi li i zynników, wplywi\Ji)cych mi dostępność nnniHi' Jest onu użyteczna jodynie, gdy zarojoilrowino jt| w zimnym użytkownikowi ! poważnym wy/wiuucm dlii projektantów (IliC jest umożliwienie iltoiiypu do |oJ " mitów bo/ w/ględtl nu język (rości i język, jnkiin posługuje się iiżylkownik, u więi ■iwor/cnto możliwości wielojęzycznego dostępu do informacji, Jest lo problem, który motni rozpatrywał z dwóch punktów widzeniu: wielojęzyczno rozpoznawanie, mnnipu-luje i wyświetlanie oraz wielojęzyczno wyszukiwanie, Pierwszy punki wid/cnm dotyczy lJ||i zagadnień, jak kodowanie znaków I symboli w sposób umoż.liwinJi|cy popriiwiii) wymianę. wyświetlanie i drukowanie, przy jednoczesnym /upewnieniu moż.liwośt i mam piilacji (sortowaniu, wyszukiwania), Drugi dotyczy wyszukiwaniu treści w obcych tę/y kach, nazywanego wielojęzycznym wyszukiwaniem informacji.

Po uwzględnieniu wszystkich tych przesłanek Cltristlnc lloiginim zdellniowulu dostęp _nośi^l informacji juko możliwość uzyskania poli)cz.cniu / siccii| komputerowi) i doslępnymi w niej treściami, w laki sposób, że stosowana technologia jest przyjazna, użytkownik posiada odpowiednie umiejętności i wiedzę, u lorma zasobów ulnlwiii ich wykorzystanie (Bergman 2U03n, s. 57). Każdy z tych czynników cuchuji) rozlegle implikucjc dla projektowania i realizacji serwisów GBC. Ponieważ definicja jest dość ogólnu, mc obejmuje części czynników mogących mieć istotny wpływ nu dostępność. Nic uwzględniono na przykład możliwości ekonomicznych, które mnji) duże /nuczcnic w przypadku usług o zasięgu uniwcrsulnym; wyrazem lego si| na przykład akcje wspomaguji|cc rozwój zasobów GBC w krajach rozwijających się. Nic ma także mowy o roli dostawców, pomimo istnienia licznych doświadczeń dotyczących Opon Access. Według tych zasad doHlnwci| może być sam użytkownik informacji, gdyż w cyklu życiu nuukowcj informacji cyfrowej granica pomiędzy twórcą, dostawcą i użytkownikiem staje się niewyraźna i zmiennu.

Jedną z ról, zawsze przypisywanych bibliotekom, jest selekcja materiałów, w wyniku której kształtowana jest kolekcja optymalnie realizująca potrzeby użytkowników. W globalnej bibliotece cyfrowej selekcja la nadal odbywa się w zakresie poszczególnych serwisów GBC i jcsl wykonywana przez bibliotekarzy, decydujących o lym, co i w jakiej kolejności digitalizować i publikować w Sieci (z uwzględnieniem praw autorskich). Użytkownicy korzystający / określonych serwisów wyszukują więc w zasobie prcsclck-cjonowanym, na tych samych zasadach, jak w bibliotece tradycyjnej. Pozostaje problem korzystania z GBC na wyższym poziomic zasobów światowych, z natury rzeczy w żaden sposób nie selekcjonowanych, gdyż obejmujących całość dostępnego piśmiennictwa. Nu tym poziomie selekcja odbywa się jednocześnie z wyszukiwaniem, w trakcie komponowania instrukcji wyszukiwawczej dla wyszukiwarki internetowej.

183