P1060521

glebami pawc/ysąmi. pozwalało na wzbogiccnie pożywienia o produkty uzyskane z my. ih>awa i zbieractwa

Dott znaczne odsuniecie stanowisk mik/cgionów od rzeki, bo aż aa 2 km u przy. pidku Moj.idei i -I 5 km w przypadku Bclc/y spowodowane było warunkami naturalni mi Obszary położone bardziej na zachód bliższe nurtowi Odą i ciągle zatapiane, rac bili zasiedlane Sytuację tę zmieniły dopiero nowożytne regulacje rzeki

Dwukrotni przewaga cmentarzysk w stosunku do osad. charakterystyczna tylko i w i bieżnie dla dwu omawianych mikroregionów może być rezultatem jedynie złego sianu rozpoznania i przebadania okolic BcIca i Bojadeł Obecnie w iększość wydm jest liiż rozorani zniwelowana ni skutek wydobywania piasku i zalesiona. Nic pozwala to m regularne badania wykopaliskowe Ponadto należy pamiętać, ze przypadkowe odkrycia zespołów grobowych, ze w zględu na jakość znalezisk są częściej zgłaszane służbom konserwatorskim ni/ zwykła” ceramika znaleziona w osadach

/uią/unc również z dolina Odą osads w Świecku (wschodni brzeg rzeki) i w Wustc Kunendorf (zachodni brzeg rzeki) rozciągały się na położonych powyżej terasy /.ilcwowcj terasach wy/szych. u podnóża brzegu wysoczy zny, około 2-3 km od obecnego konta Odą Terali denna poknta madami rzecznymi, pozbawiona dogod-roch do zasiedlenia u/iucMcn. nadawała się wyłącznie do wy korzystania u celach roi men eh

Osadnictwo md Obra i ciągiem jezior obrzanskich lokowało się zarówno na pojedynczych wzniesieniach w obrębie terasy dennej (Jasieniec. Sicrccz, Sierczynck Ir/ciel) tcRis.kh lud/aleu owych (Lutol Mokn Zólwin). i tenisach wyższych (Strzyżew o. Zbąszyń).

W okolicach Międzyrzecza Wielkopolskiego w województwie gorzowskim, zaistniały warunki do powstania najulększcgo ze znanych nam na Środkowym N.uiodrzu mikroregionów osadmcnch Zgmpowamc to jest związane z tzw Kotliną Międ/ir/ccką j.ik.i powstała nad doliwi Obra i Paklicą Jest to niecka polodowcowa, o powierzchni około 30 km' otoczona zalesiom nu. piaszczystymi i żwirowatymi w/niesieniami, o dnie w i pełniom m ciężkimi urodzajnymi glebami Sa to czarno-/icnn glcbi brunatne i hydromorficz.nc Z 14 rozpoznanych tu stanowisk archeologiczni eh które lezą wewnątrz i na krawędziach niecki X (ąc. 4) tworzy omawiam mikroregion osadmczi (por kat poz 120-126. 128) W jego skład uchodzi jedno cmentarzysko ciałopalne. 5 osad o pow ierzchni każdej / nich ponad I lu. 2 stanowiska o nieokreślonej funkcji — prawdopodobnie tylko z powodu stosunkowo malej ilości zebranej próbki ceramiki Cmentarzy sko, z którego jeden ą lko grob rozpoznano wikopaliskowo. położone jest zasadniczo poza niecką, na obszarach w\stępowania gleb piaszczystych. 750 m na południe od najbliższej osadi Osadi i stanowiska meokrcslonc są zlokalizowane na czamozicmach. w południowej części kotlim W części centralnej omawianego obszaru, pokrytej glebami brunatni nu. mc zanotowano ani jednego stanow iska, podobnie jak w części skrajnie południowej — bogatej w gleby hydromorficzne.

Czten z pięciu dużych osad tworzą pan stanowisk, oddalonych od siebie o 250-300 m Osada piąta, położona na wschodnim brzegu Paklicy. występuje oddzielnie Średnia odległość nnęd/i osadą na wschodnim brzegu Paklicy. pierwszą i drugą pani osad. oraz dwoma stanowiskami klon eh funkcje rac sa określone (które należy tu traktować jako pozostałości mniejszych osad) winosi 1000 metrów Cah mikroregion zajmuje

t>4

powierzchnię około 4 5 kin², stanowiącą około 1/6 obszaru Kotliny Międzyrzeckiej Tak wyliczony, na podstawie badań powierzchniowych, obszar mikroregionu jest zgodny z innymi, teoretycznymi ustaleniami, m.in. S Kurnatowskiego (1973), któr. przyjmuje, że w czasach między neolitem a pierwszą połowa wczesnego średniowiecza mikroregiony zajmowały powierzchnię kilku — kilkunastu, maksymalnie 20 30 km* (1973. 17-1H). Wyliczenia oparte mi materiałach pochodzących z badan powierzchniowych na wyżynach lessowych w zacliodnicj Malopolsce — dla grupy tynieckiej okresu lateńskiego oraz kultury przeworskiej okresu lateńskiego i wpływów rzymskich zawierają analogiczne wielkości, tj. 3-4 do 4-5 km² (Rydzewski 1986. s 181-182) Pozwala to przyjąć, iż mikroregion osadniczy’ okolic Międzyr/ecza jest typowym, modelowym wprost mikroregionem osadniczym Przeprowadzenie planów , eh badan wykopaliskowych na wybranych stanowiskach pozwoliłyby na bardziej kompleksowe opracowanie tego zagadnienia. Brak pogłębionych analiz osadniczy ch dla terenów Środkowego Nadodr/a staje się coraz bardziej „palącym problemem me tylko dla okresu lateńskiego kultury przeworskiej.

Osadnictwo związane z dolinami mniejszych rzek. rzeczek, często bezimiennych już dziś cieków — lokuje się zarówno na krawędziach, stokach jak i dnach małych dolin Jego przykładem jest mikroregion osadniczy okolic Osiecznicy, gm Krosno Odrzańskie grupujący 9 stanowisk archeologicznych (ryc l). położonych na północny m, wysokim brzegu Odry. wzdłuż rzeczki Bieli (por. kat po/- 147-155). W loku badan powierzchniowych i sondażowych na 8 stanowiskach rozpoznano osady. jedno pozostało bliżej nieokreślone, prawdopodobnie wskutek silnego rozdrobnienia zebranej próbki ceramiki. Trzy' stanowiska zajmują pow ierzchnię po kolo 5 ha, 2 mają po blisko 1 ha. a 4 po 0,5 lia. W sumie około 19 ha pól, na powierzchni o wymiarach 1.5 x 1 km. zajmują relikty osad omawianego okresu Jest to być może spowodowane intensy wna uprawą stosunkowo żyznych gleb wytworzonych z piasków gliniastych, naghnowy eh i glin zwałowych lekkich. Trzy największe powierzchniowo osady położone są bezpośrednio nad Bielą; 2 mniejsze w pewnym oddaleniu od cieku, ale blisko krawędzi doliny Odry. 3 najmniejsze obszarowo stanowiska leżą nad Bielą, pomiędzy dużymi i małymi osadami. Jeden tylko punkt osadniczy oddalony o około 500 ni na południe od cieku, leży między małymi, zmeliorowanymi obecnie rowami Średnia odległość między dużymi osadami wynosi 250 m. Osady mniejsze i małe położone są w odległości około 100-150 do 200 m.

Dotąd mc rozpoznano cmentarzyska ciałopalnego dla lego mikroregionu Być może leży ono na obszarze zajętym obce mc przez wieś lub zwarty zespól lasów, na północnym brzegu Bieli Osadnictwo okolic Osiecznicy jest bez wątpienia związane ze stosunkowo łatwymi do uprawy i ży znymi w miarę glebami, wytworzony nu z piasków gliniastych i lekkich glin leli duże połacie zapewniały możliwość długiego użytkowania. a następnie odłogowania lub przeznaczenia na pastwiska. Koncentracja osad nad Bielą dowodzi roli i znaczenia tego cieku w zaspokajaniu codziennych potrzeb ówczesnej ludności Położenie mikroregionu mi wysokim brzegu Odry zapewniało jego nues/Jouicom stały konuikt wzrokowy z mikroregionem osadniczym okolic Stmnucnna. na połudruowym brzegu rzeki, oddalonym tylko o 1250 m w linii prostej

Trzy kilometry w górę rzeki Bieli znajdował się kolejny mikroregion osadniczy —-okolic Bielów a. gm Krosno Odrzańskie (por kat poz 13-17) Obejmuje on 5 stanowisk rozpoznanych wyłącznie podczas badan pow icrzdmiowych AZP w 1981 roku

65