P1190145 (2)

220 MIASTA NADAL ODKRYWANE

Z tej pnyapiy nuakiym irurpcem {ego pochówku wydaje się raczej katedra gparzmenafca. kadrą ufundował i — co więcej - w której wcześniej pochowano jegp przyjaciela I męczennika, świętego Wojciecha. Kogo zatem po-chowano w Poznana w monumentalnych grobowcach i jak wyglądała id) peiruiu (oma? Czy pierwszych władców polskich, a może poznańskich tyakupów - JmI— I Logeta? Ale w tym drogim przypadku i forma grobów i kh oprawa zewnętrzna Zdawałyby się przerastać pełnione przez nich funkcje. Dlatego pytania te będą zapewne wracać w dyskusjach naukowych.

Gród na bursztynowym szlaku

taewkie mtasr w Mne prowokuje do pytań i hipotez związanych z wczesną urbanizacją ziem polskich w t*¹***** stopniu jak Kalisz. Wspomnijmy < > toczonej od !■ dyskusji na temat Ptoksneuszowej Kaiisii na bursztynowym szlaku. Jeśliby asmać za wiarygodne ntdaóee interpretacje tego przekazu, to początki tego akoda sięgałyby pierwszych wieków naszej ery. I choć jest maki prawdopodobne wykazanie bezpośredniego związku między funkcjonującą wówczas w tym rejonie osadą kultury przeworskiej a późniejszym miastem, to legenda o lezącej prawie dwa tysiące lat historii Kalisza pozostaje nadal żywa. Jest bezsporne, k szlaki handowe były od zarania dziejów jedną z przyczyn i—rry-j rangi tego miejsca, a liczne skarby z okresu wczesnego średniowiecza, ilaaiii nu na %-Xl w., wskazują że szlak kaliski w owym czasie nadal odgrywał wiodącą rolę. interesującym fenomenem tego ośrodka są grody tworzące wieniec wokół Kalisza, wznoszone już u progu polskiej państwowości (por. ryc. 9-2). Budowane często na surowym korzeniu, zasiedlane były m.in. przez htdtmh* sprowadzaną z zewnątrz W niektórych przypadkach, jak np. w Piaskach (Buszkowie) była to, jak wskazują wyniki badańarcheologie zn v h. ludność jeniecka pochodzenia pomorskiego (G. Teske 2000). Trwa dyskusja na temat fc^,nnnirras koncentracji grodów kaliskich. Hipotezie, w myśl której są one twtadLUwem nmtrniijy i go się państwa gnieźnieńskiego i budowy militarnego waparoM da planowanego przez Piastów podboju Śląska i Małopolski przc-raarjtawrmo inną, akcentującą ich funkcjonalny związek z najstarszą domeną dywaaui Planów (por. razdz. 9). Ale i sam Kalisz jest ośrodkiem, który dostarcza odkryć archeologicznych wysokiej rangi Należy do nich cmentarzysk! i cialo-pśbre na Kakszu-Zawodzki. z kamiennym kurhanem, usytuowane w miejscu, w którym późne) stanął gród i kościół. Takie miejsca, wbudowywane w nową mezywiwaść pańwwa piastowskiego, świadczą o ciągłości osadniczej i mogą równica wyznaczać cenna wspólnot plemiennych. Podobne zjawiska ■potykam', bowiem w czołowych ośrodkach zarówno państwa rpiastowskiego (Gniez.no), jak i carskich PraemyMidów (Praga). Cmentarz pogański, funkcjonujący między WVB a VB w . ulokowano na piaszczystych wyspach lub na Hgjftrotnym hrzeipi rzeki h-wiy Jego dominującym elementem był kurhan kamienny

Sm jgaQ. Orcdzkko w Ka-■Bfcwurl/r. w trakcie ha-ĄH nMtuyin planie »+-laaw ■^Wykopie ponu-Infci)—irtrr *w Pawia (neg. <M«n 1AE PAN w W»

owalne go kształtu, o średnicy około 2,5 m i wysokości co najmniej 1 m. Na kamieniach i pod nimi przetrwały ślady spalenizny i okruchy przepalonych kości, Z ciałopalnych grobów cmentarzyska pochodzą fragmenty naczyń glinianych o archaicznych formach i technikach wykonania. Bezpośrednio ponad cmentarzyskiem zalegały relikty najstarszego grodu. Zidentyfikowano go w wyniku badań prowadzonych przez Iwonę i Krzysztofa Dąbrowskich w latach Eddziesiątych i sześćdziesiątych XX w. (iyc. 10.10). Odkrycie to potwierdziły również badania Tadeusza Baranowskiego realizowane w latach dae-HUziesiąty i (por. T. Baranowski red. 199B). Szczegółowe ekspertyzy wykazały, że przyczyną wielokrotnego dostosowywania formy grodu do sytuacji terenowej byty zmiany koryta Prosny. W czasach budowy pierwszych umocnień dłuższa oś piaszczystej wyspy, na której posadowiono gród. nie przekraczała 75 m. Przed całkowitym zniszczeniem przez wodę uchroniło to miejsce pałowanie umocnień oraz wielkie głazy, sprowadzane tu specjalnie w tym cehi. W ten sposób doprowadzono do stopniowego oddalania się koryta rzeki od głodu w kierunku zachodnim.

Htfejttuszy gród kaliski datowany jest, min. przy pomocy ceramiki i wyników badań dendrochronologicznyc h. na drugą połowę IX w W dyskusp, jaka wywiązała się na ten temat, wydzielić można dwa wątki. Pierwszy dotyczy pkmłenia (organizacji plemiennej), które zamieszkiwało wówczas te tereny. Stanisław Trawkowski sądził, że byli to Włerrianic (u Geografa Bawarskiego — Verizatie), podczas gdy Henryk Lowmiański tereny nad Prosną włączał do domenv Goplan. Drugim wątkiem jest kwestia, czy starszy gród, o którym mewa. w ogóle tu zaistniał. Nie przesądzając wyników dyskusji, można powiedzieć, że przy obecnym stanie badań brak rzeczowych argumentów, które uzasadniają potrzebę modyfikacji tezy o dziewiątnwK-cznych początkach grodu w Kaliszu W opinii tej dodatkowo utwierdza najnowsze odkrycie (z jesieni 2002 r.), jakie miało miejsce w dzielnicy Kalisz-Wydarte. XV trakcie prospekcji terenowych natrafiono na powierzchni terenu na fragmenty naczyń glinianych.