plastnews3

Poradnik przetwórcy Iwor/yw HZtucżuydi

fck

/

gtomstrytinsgo punktu widie* nil |n( obojpnt, przy utyciu którego narzędzia przekształca •if wyrób ploikl w przestrzeń* ny. Itdnak w praktyce lenno formowania Utotnc Jest czy sto* suic się for mowa nk poiytywo we ety negatywowe.

Decyl)a • czy zastosować formowanie pozytywowe czy negatywowo. Jeśli obie techniki ag dostępna - zalety od kilku czynników:

■    oczekiwanego rozrzutu grubości ścianki,

■    rozstrzygnięcia, która atrona płyty ma być widoczna (prawa),

■    Jaką strukturę ma mieć powierzchnia widoczna wyrobu,

■    założonych tolerancji wymiarów kształtki.

Jeśli Istotne Jest uzyskanie powierzchni ustrukturyzowa-nc), należy usytuować Ją od strony styku z narzędziem. Przykładowo: wszelkiego rodzaju piaskowane powierzchnie narzędzi pozwalają na dosyć wierne odwzorowanie tej struktury na powierzchni tworzywa.

Przy założonych ostrych tolerancjach wymiarów kształtki należy użyć formowania pozytywowego, jako że w tym przypadku skurcz tworzywa podczas chłodzenia ograniczony Jest wymiarami wzornika. O wpływie wymienionych czynników na proces i jakość wyrobu będzie Jeszcze mowa w dalszych częściach tego cyklu artykułów o termoformowaniu.

I Formowanie negatywowe Przy formowaniu jak na rys.4 płyta/folia początkowo odkształca się swobodnie i ulega prawie równomiernemu pocienieniu (przy nierealnym założeniu. ic na całej płycie rozkład temperatury jest równomier

Rys. 4. Schemat procesu formowonto wyrobu t płyty w technologii negatywowego formowania próżniowego

Ryt. 5. Schemat procesu formowania wyrobu i płyty w technologii pozytywowego formowania próżniowego

największemu odkształceniu. Tak więc, przy zastosowaniu prostego formowania negatywowego uzyskuje się kształtki

0    dnach stosunkowo cienkich

1    przez to mało sztywnych. Aby zwiększyć ich sztywność, formuje się różnego rodzaju żebra i rowki iina profilowane). W takich przypadkach rozkład grubości ścianki dna jest bardziej złożony.

I Formowanie pozytywowe

Podczas formowania pozytywowego (rys. 5) wewnętrzna strona kształtki przestrzennej jest odwzorowana dokładnie, ponieważ jest to strona wchodząca w kontakt z narzędziem termo-formującym (wzornikiem). Ze względu na inny stan odkształceń w formowanej płycie (bardziej niż w folii) w formowaniu pozytywowym, w porównaniu z formowaniem negatywowym, można oczekiwać:

■ skłonności do fałdowania się materiału podczas formowania wysokimi, graniasty

ny). Po zetknięciu się płyty/fołii ze ścianką formy, wskutek tarcia na styku narzędzie kształtowane tworzywo oraz w wyniku umocnienia obszarów styku wynikającego z szybszego obniżenia ich temperatury dalszemu rozciąganiu podlegają tylko obszary niettykające się z narzędziem. Uzyskana kształtka ma więc różną grubość, a najcieńszymi miejscami są dolne naroża kształtki Nterównomirmość grubości ścianki zależy od współczynnika głębokości formowania Ir.

k-H/D

gdzie:

H - wysokość kształtki,

D - najmniejszy wymiar powierzchni podlegającej rozciąganiu.

Na nierównomlerność pocieniania wpływa takie temperatura i prędkość kształtowania. Istnieją optymalne warunki, przy których nlerównomier-ność grubości jest najmniejsza. Można Ją zmniejszyć przez słabsze ogrzanie bbtnowu|ęJJ tych stref płytjuSSSrTu

mi nsrzęd/tami. /wiesicie przy dużej odległości pomiędzy narzędzien? a ramą zaciskową,

■    skłonności do merwurnit się płyt w narożnikach,

■    niejednolitej grubości ścianek kołnierza,

■    trudności odwzorowywania planowych ścianek boczT nych kształtki.

■    mniejszych kosztów wytworzenia narzędzi (wzorników) do formowania pozytywowego niż do negatywowego.

Formowanie pozytywowe może być wykonane w prosty sposób przez ręczne naciągnię' dc, nagrzanej do temperatury wysokiej elastyczności, płyty z tworzywa termoplastycznego ns wypukły wzornik ł dociśnięcie jej ręką (w rękawicy) do wzornika. W metodzie tej jakość kształtki w dużym stopniu uzależniona jest od umiejętności osoby to wykonującej. Metoda wykorzystywani Jest czasami do wykonywania bardzo prostych kształtek. Formowanie pozytywowe w porównaniu do negatywowego bez wątpienia prowadzi w wyrobach o tym samym kształcie do innego rozkładu grubości śdanJd.

Tak, więc stosując termofor-(nowinie z płyt lub folii w celu otrzymania określonego kształtu można użyć wzornika wypukłego lub wklęsłego. Należy jed-oak przeanalizować wieść czynników, aby zadecydować czy zastosować formowanie pozytywowe czy negatywowe.

dr inż. Leszek Nokonieczny Politechniko Wrocławska

Literatura:

t UMmm, tMmm 1    CtśMmmeWt WW

a t Wi ■■■■»! T>« mAm*v 4    <W»

(tM I* AU» Go* Hw MM* 9001