Re exposure of DSC03229

takie, które .nie pozwoli swoim obywatelom pracować fizycznie, gdyż na ogół pracę fizyczną wykonują dziś cudzoziemcy i niewolnicy”. Piętnowano wprawdzie nieróbstwo, ale tylko wtedy, kiedy dotyczyło biednych.

ftramao istniejących różnic społeczeństwo ateńskie było wyjątkowo stabilne. Dzięki korzystnej sytuacji ekonomicznej polis ateńska w czasach Perykiesa mogła przeznaczać ogromne sumy na utrzymywanie swych obywateli. Prócz wynagrodzenia za udział w życiu publicznym z kasy państwowej wypłacano zasiłki ofiarom wtyny: inwalidom, wdowom i sierotom. Głównym zadaniem państwa było też zaopatrzenie obywateli w zboże po umiarkowanych cenach. Zdarzały się przypadki, że w czasie klęsk głodu zboże rozdawano za darmo, jak to miało miejsce w IV w. p.n.e.

Do znacznych świadczeń na rzecz wspólnoty zobowiązani byli też ludzie bogaci, co na pewno sprzyjało łagodzeniu antagonizmów i utrzymaniu pokqju społecznego. Świadczenia te określa się mianem liturgii, z których najważniejsze to: trierarchia - obowiązek wyposażenia i utrzymania przez rok triery i choregia - opłacenie chóru biorącego udział w przedstawieniu teatralnym. Liturgie uważane były za zaszczytny obowiązek, a ci którzy je wypełniali, otaczani byli przez współobywateli szacunkiem.

W TV w. opozycja między biednymi i bogatymi miała nie tylko charakter ekonomiczny, ale także polityczny. Bogaci posądzani byli bowiem o sprzyjanie rządom oligarchicznym, podczas gdy biedni, stanowiący zdecydowaną większość społeczeństwa ateńskiego, manifestowali postawy skrajnie demokratyczne, co znalazło swój wyraz we wzmocnieniu roli Zgromadzenia Ludowego.

KOBIETY. W Atenach kobiety należały wprawdzie do wspólnoty obywatelskiąj, ale ich obywatelstwo było szczególnego rodząju, nie miały bowiem praw politycznych. Ich status można zdefiniować jako .dożywotnia niepełnoletność", ponieważ przez całe życie kobieta pozostawała pod opieką jakiegoś mężczyzny, który występował jako jej prawny opiekun. Zazwyczaj był to ojciec, mąż lub syn. W tej sytuacji małżeństwo było rodsąjero kontraktu zawieranego między opiekunem a przyszłym mężem.

W praktyce życia codziennego samodzielność kobiety zależała od jąj wieku 1 statusu społecznego. Nie wszystkie kobiety pozostawały bowiem w równym stopniu odizolowane w gineeeach (gr. gynaikeion — wydzielona część domu przeznaczana dla kobiet; gyne - kobieta). Starsze kobiety widywano same na ulicach, es w przypadku młodych dziewcząt i mężatek było nie do pomyślenia pass niektórymi świętami religijnymi. Pewną niezależnością cieszyły się kobiety z rodzin arystokratycznych - Peryklea dyskutował ponoć ze swoją małżonką o sprawach państwa - jak ł Atenld z uboższych rodzin, które zmuszone były pracować. Odrębną kategorię stanowiły natomiast kurtyzany, sławione przez artystów, ale opinie o kfa wykształceniu i roił w życiu politycznym wydąją się nieco przesadzono Jedynym dostępnym dla kobiet obszarem tycia publicznego były ceretnoni* religijne, w których uczestniczyły wraz z mężczyznami, co jednak nie oznacza, że zawsze na równi z nimi. Przykładem niech będą Panatenąje, najważniejsze

i ateńskich świąt Kobiety pełniły tam funkcje tradycyjnie przypisywane ich płci, tkały mianowicie peplos dla posągu kultowego Ateny. Istniały jednak kulty, w których uczestnictwo zastrzeżone było wyłącznie dla kobiet np. Tesmoforie ku czci Demeter. Kobiety ogrywały istotną rolę nie tylko w kultach bóstw żeńskich, ale rzadko pełniły funkcje kapłańskie.

NIEWOLNICY. Częścią ateńskiego społeczeństwa byli również niewolnicy. Większość z nich to tzw. niewolnicy domowi i zatrudnieni przy różnego rodzaju pracach w samych Atenach. Zakrojona na szeroką skalę przebudowa miasta w połowie V w. p.n.e. wymagała wielu rąk do pracy. Brak wielkiej własności ziemskiej - gospodarstwa trzydziestohektarowe należały do rzadkości - spowodował, że niezbyt duża liczba niewolników zatrudniona była w rolnictwie. Niewolników posiadały również świątynie.

Warunki życia niewolników zależały w dużym stopniu od rodząju pracy, jaką wykonywali. Najgorszy był niewątpliwie los zatrudnionych w kopalniach srebra, tam właśnie w czasie wojny peloponeskiej miał miejsce jedyny znany nam bunt niewolników. Dużą niezależnością cieszyli się natomiast niewolnicy państwowi zatrudnieni na stanowiskach pomocniczych w administracji (różnego rodząju woźni, sprzątacze, pracownicy mennicy itp., jak też policja miejska tsn. łucznicy scytyjscy). Wielu prywatnych niewolników w imieniu właściciela prowadziło interesy, np. kierowało warsztatami.

Głównym źródłem niewolników był handel, a największe targi znajdowały się w Koryncie, na Delos, na Eginie, w Attyce na przylądku Su ni on oraz w samych Atenach, gdzie raz w miesiącu na agorze bogaci Ateńczycy mogli zaopatrzyć się w niewolników.

W epoce klasycznej prawa wielu poleis zakazywały obracania własnych obywateli w niewolę, dlatego też większość niewolników pochodziła z rejonów leżących na obrzeżach greckiego świata: Scytia, Traęja, Kaukaz, Anatolia i Syria. Pośród niewolników byli jeńcy wojenni, ludzie porwani przez piratów bądź sprzedani w niewolę przez własnych władców.

Niewolnik nie miał żadnych praw i był częścią inwentarza należącego do właściciela, w testamentach wymieniano go obok ziemi, mebli i biżuterii. Prawo ateńskie nie było jednak obojętne wobec ioeu niewolnika, zakasywało go maltretować i żabyać.Trzeba jednak pamiętać, że chodzi tu o skrajne przypadki znęcania się nad niewolnikiem bez wyraźnej przyczyny, natomiast kara chłosty i zakuwanie w dyby były powszechnie stosowane. Zeznania niewolnika przed sądem miały zaś tylko wtedy wartość, jeżeli zostały złożone na torturach. Praktyka ta wynikała z przekonania, że tylko w ton sposób można od niewolnika otrzymać wiarygodne informacje.

Niewolnik mąjący szczególnie okrutnego właściciela mógł schronić się w świątyni Tezeusza lub przy ołtarzu Erynii (bogiń zemsty), miejsca te posiadały bowiem prawo azylu. Takiego niewolnika zwycząjowo wystawiano ponownie na sprzedaż, chociaż zależało to od zgody kapłana opiekującego się tymi przybytkami bogów.