scs57

7.t    na formę flckayjną skostniałą w przysłówkach |*nclmdienia zaimko-

wf& mefaie wyróżnić: N-A ag. n. zaimków przyiniotnych, np. lako, hako itp.; wy-mtónfe pntyimknwe G Ino % postpozycyjnym przytmkicm radi 'dla. z powodu': Ino ra.lv, I ag n. ttmb(Se), A »g. f. ruAg/f. Pozoatale przysłówki utworzono zostały od pni zaimkowych zn pomocą apccjałnych formantów-partykul, jak -de, -idt, -gda (te starszego -kida), -ędu, -qdł. -li, -li, -U. -mo, pór, kidt, rmiJe 'wszędzie', togda (fafHd), tqdu, tfU, leli, tali, tolł, karne itp.

4) Dl> niemntywnwanyrli i mniej przejrzystych przysłówków należą stare formacje ars, jak ofcys, «kije ‘zaraz, natychmiastjeUe 'jfiwctc', ule, juif 'Już', itr w, w mir (ar juie) 'jeszcze nic*, paky 'potem, znowu*. pada (compar. »<l pakę) ‘raczej, więcej*, mymi, nynja ’tcn»x, ninic’, P°nf 'przynajmniej', por. znaczenie spójnikowe poniżę 'ponieważ¹ itp.

b. Pnyłmkl

1) l)o najczęściej używanych przyimków w języku scs. należą następujące, łączące się z odnośnymi przypadkami:

a)    z gen.: bez (wtórnie beai przed nagłosem spółgłoskowym), do, iz, oh, si, u, np. bez owotonija 'bez fundamentu’, do nebese, ia ush, oh neprijazni 'od złego ducha’, za góry, u otiea;

b) jt dat.: Aa, ha, po, np. h tebe, Aa ńemu < kia jemu, po moru:

c)    z acc.: na, nadi, o, ob {obi), po, poda, prfdi, m, viz, np. na gorq, na ńi < na njh 'nań', nadi Ha 'nad niego, nadeń’, o kamem, obi nolh 'przez noc’, ob oni poh 'na drugą stronę', po cm{ rasy 'po wszystkie czasy', podi krom 'pod dacii', prłdi ohiati, n down 'do domu (w dom)', blagodih mz (oaaa) blagodfti 'łaska za laskę';

d)    z instr.: podi, pr/di, za. sin, np. podi zemtefo 'pod ziemią', prfdi tobojy, za mwtoję, za rlirm < tm firm *z nim';

c) z Inc.; na, o, ab (obi), po, pri, vi, np. na gore, o Henra 'o nim', ob odeidi *o odzieniu*. po uemi 'po nim*, pri mori, ca domu, ca Hem* < rut jemu 'w nim’.

2) Prócz wyżej wymienionych przyimków występuje leż pewna ilość form przyimków wtórnych, pochodzenia imiennego, tzn. skostniałych form przypadkowych, funkcjonujących już to jako przysłówki (zoli. wyżej), już to jako przyiinki:

a) z gen.: Misi 'blisko, około', dlCa (diija) 'z powodu, dla' (przeważnie jako post-pozycja), iskri 'blisko', krotni ‘prócz, poza', preide 'przed', radi 'dla, * powodu' (głównie jako post pozycja), np. blizi korabia 'blisko okrętu’, tlrmłka dilja (dila] \lla (z powodu) człowieka', itltn vi,si 'blisko wai, w pobliżu wai', kram/ strony 'poz> krajem’, prłide ytłmtne 'przed czasem’, tlwfha radi ‘dla (z powodu) człowieka* por. stgo radi 'dlatego', łeso radi ‘dlaczego’;

b)    z dat.: protivq, np. prolivq jemu 'przeciw niemu*;

c)    z acc.: podhgi, skvoxi, np. podhgi rlhą 'wzdłuż rzeki*, skoozi cmi i grady ‘prze: wsie i miasta';

d)    z instr.: meidu, np. niridu nami 'między nami’.

I) Spójniki ląci |fc« częłci zdania pojedynczego lub zdania pojedyncze w zdaniu złożonym mogły bj|ć) następujące:

a)    współrzędne łącz

tiltmo — Itb i 'nic tylko

b)    współrzędne roili

c)    współrzędne prsu

•frii/r •lei!*, jodnnk, wK

d)    współrzędne wyn ric, ntba 'bo, bowiem, przyimkowc gen. z ra*i i|. m.łn.1 partykułą

I c) podrzędne, na poc

ii, np.f i, li T (rzadko), ne — ni, ni — ni 'ani-ani', ne

4- lecz'takie';

fne, lip. li, iii 'albo', // — // 'albo U- albo'; elwstaJnc, np. a 'a', ali 'ale. lecz*,, ne — _n» 'nie — lecz’, pUc'; *

mwo (Wyjaśniająco, uzasadniające), np. bo, ibo 'bo, bowiem', ■jlmwiim', tego radi, logo radi 'dlatego, przeto’ (wyrażenia w funkcji spójnika), limbie 'dlatego, przeto* (forma instr. -p); |

4tku zdań zależnych, npjako. da.jeda (zdania podmiotowe, dopełnieniowe, przydaw iowc); irda, jakoie, prłide daŚe 'nim. zanim, wpierw nim*. doitlrśe, iłotibdcze 'ilnpo ii póki' (zdania czasowe); jako. ide, imbie (forma instr. ag. m. i n. we wtórnej funkt ji spójnikowej), pońe, pońeie, z tnie. zańeie 'ponieważ* (zdania przyczynowe); da, da n [aby, aby nie’ (zdania celowe); jako(£e) 'że, że aż’ (zdania skutkowe); alit 'jeżeli' zdania warunkowe); alte, cl, tul, c£\ i 'chociaż, aczkolwiek* (zdania przyzwalające).

W sprecyzowaniu fu tkcji spójników jako wskaźników zespolenia członów zdania i zdań składowych w ze tniu złożonym ważną rolę spełnia kontekst i cala treść znaczeniowa tekstu.

2) łS- y k u.Iy^ ą dU^nnojoc. z pni. ziimkowycK.innych^ lub_Ł.P«Usł5ó spójnikowych; niekiedy ićh pochodzenie nie jest całkiem jżflnc. Dodać należy, że nieraz ten sam wyraz > • jednym kontekście pełni funkcję spójnika, a w innym — funkcję partykuły. Partykuły njogą być:

a) jirzccz%cc, np. wernic* (tzw. negacja), ni_ *ni, ani’; , |

b)    pytajne, np. /grfgi 'jczy'. (występująca na początku zdania py tajne go, li 'czy,

I czyi' — typowa dla jęz> u scs. w zdaniach pytajnych retorycznych, w których zajmuje ona drugie miejsce po czlinie zdania najmocniej akcentowanym pod względem logicznym, np. ty U jtti ri*j«łrik ijudeitkr-? 'czy ty jesteś królem żydowskim ?* itp. (por. ^w języku polskim archa czne ii\ w pytaniach);

c) _ uwydatniająca ( wzmacniająca, podkreślająca, nawiązująca) i - względna_-— występująca bardzo częs «j między wyrazami — partykuła £e 'zaś* lub -ie dodawana do innych wyrazów. Z' łaszczą, zaimków, przysłówków, spójników, np. He {jiie), łbie 'tenże', nikhtoze, ni *btoie, jakośe, nikbdeie, uże, juie itp.’

chodzenia zaimkowego, np. te 'oto*, t te *1 oto'

3)v_W y k rzy k nj | i. towarzyszą różnego rodzaju zdaniom lub równoważnikom zdania, nadając im ot powicdjnic zabarwienie uczuciowe podziwu, zachwytu, złości, rozpaczy, prośby itp. W tej funkcji występowały w języku scs.: •/ *©!', oie! ol, ochl', o vele! *o!’, aim . utty! *ich!, biadał*, gore! 'biadał*; charakter wykrzyknikowy w zależności od kontek? tu mają też niektóre party^S* i    elementy po-

iwydathiające treść zdania \m> »K4uwagę na coś. «c 'oto?, to 'to, tak', Ił 'oto', fi 'tak, oto* itp.

109