scan0004 (64)

tvnnpol) -- stanowiły wyraźnie przedmioty i.poru w konfliktach pomiędzy państ wami cu ropejsk inii. Jednak rozst rzygnięcie konihk-tu musiaio zarazem określić stosunek sit oraz miejsce Niemiec w Lumpie i Wielkiej Brytami w święcie. Czy w absi rakcyjnych i modnych rozważaniaeh możliwe jest wyiożmeme tych celów stawianych sobie przez państwa, które najczęściej powodują konflikt?

i (Jole odwieczne

Zacznijmy znów od podstawowego schematu stosunków międzynarodowych: jednostki polityczne, dumne ze swej niepodległości, zazdrosne o swoje możliwości samodzielnego podejmowania wielkich decyzji, są w stosunku do siebie rywalami przez, sani fakt swojej niezawisłości. Kom*jc końców każda z nich może liczyć tylko na siebie.

Jaki jest więc zasadniczy cel, jaki jednostka polityczna stara się osiągnąć? Odpowiedzi dostarcza nam I lobbcs w swoich rozważaniach na temat stanu iwtwy. Każda jednostka polityczna dąży do tego, by przeżyć. Rządzący i rządzeni pragnij utrzymać istnienie zbiorowości, jaką — dzięki lasce historii, rasy. czy tez. fortuny — stanowią.

Jeśli uznać, że wojn) nie chce się dla mej samej, to strona walcząca, która dyktuje warunki pokoju pod koniec działań wojennych, prannie stworzyć laki układ sil, by me musiała w niedalekiej przyszłości znów stawać do boju i by mogła zachować zbrojnie zdobyte korzyści. Załóżmy, że w stanie natury każdy człowiek czy jednostka polityczna za swój zasadniczy cel ma własne lny pi c^' cyn)stwor Im oknu niejsze sq wojny, tym ludzie bardziej pragnij bezpieczeństwa. Także w Niemczech, w latach iyiq---iyiK zastanawiano się nad najlepszym sposobem ostatecznego zapewnienia krajowi bczpicc/eństa, czy (o przez rozbrojenie niektórych jego wrogow, czy to przez okupację ol rcślonycb kluczowych pozycji.

Bezpieczeństwo w świacie autonomicznych jednostek politycz* nvc;h może być oparte ni słabości rywali" (ich całkowitym lub częściowym rozbrojeniu) lub na własnej sile: Jeśli zakładamy, że bezpieczeństwo jest ostatecznym celem polityki państw, to skutecznym środkiem jego osiągnięcia byłoby ustanowienie nowego stosunku sil lub zmiana starego, tak by państwa będące —* z powodu wzajemnego podporządkowania — potencjalnymi przeciwnikami, nic ulegały pokusie rozpoczęcia jakichś działali agresywnych z powodu własnej słabości.

Ze stosunku pomiędzy tymi dwoma pojęciami — btypicc^cń-stirc/u i silą — wynika szereg problemów. Na niższym poziomie

zwróćmy uwagę najpierw n;i io, że „maksymalizacja” zasohow wca Ir niekoniecznie podana /.a sobą „maksym.di/.icjc'' bezpieczeństwa.

W’ i radvt:yjncj liuropic żadne państwo nic mocjo powiększyć liczby swej ludności, bogactw i żołnierzy nic wzbudzająi obaw i za/diosci innych państw i nic powoduje natychmiast powstania wiogicj koalicji. W lianem systemie istnieje zawsze pewien oply aminy nk.lati cl, we kroczenie poza ten układ powoduje odwrócenie sytuacji. L>od.u-kowy przyrost siły pociąga za sobą względne osłabienie, wynikaj.jcc z przesunięcia się sojuszników ku neutralności, a państw neutralnych ku obozowi przeciwnemu.

Gdvby w sposób oczywisty luli konieczny zasadniczym celem belo bez.piec/.eństwo, to byłoby możliwe teoretyczne określenie racjonalnego postępowania. Niezależnie od okoliczności, ważne byłoby określenie optymalnego rozkładu sil t stosowne do nirt‘,0 działanie. Poważniejsza trudność wylania się jednak, skoro zadamy sobie pytanie o stosunek pomiędzy tymi dwoma celami, jakimi są sika i bezpieczeństwo. To pewne, że ludzie, indywidualnie czy zbiorowo, che.'] przetrwać, jednak człowiek nic podporządkowuje wszystkich swoich pragnień jednej tylko namiętności do życia. Są takie cele, dlia których jednostka ludzka jest gotowa zaryzykować śmierć I me inaczej jest z. jednostkami zbiorowymi. Ghcą one hyc silne me tylko po to, by zniechęcać do agresji i cieszyć się pokojem, lecz chcą hyc silne., by się ich bano, by je szanowano lub podziwiano. W osiatmej instancji, chcą być potężne, to znaczy zdolne do narzucenia swej woli sąsiadom i rywalom-oraz do wywierania wpływu na los ludzkości i przyszłość CYwilizncji. Oba re cele są ze sobą, wzajemnie powiązane: im człowiek jest silniejszy, tym mniejsze ryzyko, vc zostanie zaatakowany, jednak w tej samej sile i z.doluose.t narzueama swej woli innym zna|dujc również salyslakcję, kuna iur poirwhun-już żadnego uzasadnienia, bezpieczeństwo może hve celem ostaiecz-nym: nie odczuwać więcej st radni to los godiu pożądamy; lec/ potęga również może być celem ostatecznym: cóż znaczy mebezpie czeństwo, gdy pozna się upojenie władzą?

Nawet na tym poziomie abstrakcji nie wydaje mi się, byśmy wymienili już wszystkie czynniki: dorzuciłbym bowiem jeszcze trzeci, który nazwałbym cl nenią. W eseju zatytułowanym On Ini/.mce i>i 1'owrr, David I lunie¹ wyjaśnia postępowanie miast greckich raczej duchem współzawodnictwa aniżeli. kalkulacjami płynącymi z ostrożności: „Prawda jest, że wojny greckie traktowane są przez historyka jako wojny współzawodnictwa raczej niż polityki, a każde państwo bardziej miało na względzie honor przewodzenia reszcie,

¹ |v.u rz niżią, rozdział V, gdzie znajduje się dokładniejsza analiz:; esi ju i Itimeki.