10255 skanuj0050 (37)

1 Nadal bujnie rozwijał się teatr, obejmując coraz szersze kręgi społeczne, wolnego najistotniejsze jest pojawienie się pod koniec średniowiecza feudajg    wJ- misterium uzyskało samodzielność gatunkową, było grane poza

tj. nowego ustroju społeczno-politycznego i charakterystycznego^ <m \ /.jnurami kościoła (z nawy przeniosło się przed portal kościoła, na dziedziniec

KSpiztomy, plac targowy), o czym zdecydowały rozmiary przedstawień oraz ||||padzone, poza elementami religijno-dydaktycznymi. sceny realistyczno-H§||!zajowe, komiczno-satyryczne i groteskowo-fersowe (intermedium)¹³. Wpływ B^^^terakter przedstawień mieli ich organizatorzy i realizatorzy. Początkowo wiązani do określonych powinności w naturze, pieniądzach (czynsz)] lM^K|iimi zakonnicy i klerycy, bakalarze szkół bańskich. Już od XIII wieku robociinie (pańszczyzna). Stopniowo liczba posiadaczy ziemskich rosła    szlachta i książęta konkurowali w popieraniu teatralnie rozbudowa-

W (Aresie schyłkowym pod kątem rozpatrywanej problematyki

A

zmu, tj. nowego ustroju społeczno-politycznego i niego systemu gospodarczego opartego na podzielonej własności ziemi oni rozwój miast i dochodzenie do głosu nowej warstwy społecznej - mieszczą stwa. Własność ziemska w tym czasie należała już do pana feudalnej natomiast chfopom przysługiwało tylko prawo użytkowania za co byli za* schyłku średniowiecza nastąpiło rozwarstwienie majątkowe wewnątrz tej gnl py społecznej. Powstała nieliczna magnateria oraz formalnie równa im ogromgi rzesza posiadaczy ziemskich. Rozwojowi gospodarki feudalnej towarzyszką coraz większe uzależnianie chłopów, którzy z ludzi początkowo wolnych st|§ się poddanymi panów feudalnych, a w XVII wieku w krajach wschodni! Europy, zwłaszcza w Rosji, sytuacja ich zbliżyła się do niewolnictwa, natói miast na zachodzie pańszczyznę zamieniano na czynsz.

Właściciele ziemscy dysponowali czasem wolnym, korzystali z coraz obili szych dóbr kultury materialnej i duchowej, ćwiczyli się w rzemiośle wojennynl brali udział w polowaniach często urządzanych dla rozrywki. Czas wora upływał im na grach, zabawach i nierzadko pijaństwie. Młodzież pobiera® nauki w domach i studiowała w szkołach przykościelnych i zakonnymi podróżowała.

Chbpi mieli niewiele czasu wolnego, który wykorzystywali w większości nal regenerację sił fizycznych, niemniej i w tym środowisku rozwinęły się pewni formy zabawy połączonej z pracą. Trudno było bowiem wydzielić dłuższy cza| wolny, bowiem zarówno praca jak i świętowanie odbywały się w domu] (istnienie warsztatów przydomowych). Te dwie formy spędzania czasu prze! płatały się wzajemnie. Przykład stanowić tu może zwyczaj wspólnego spędzał nia wolnego czasu połączonego z pracą, który przetrwał niemal do końca XX| wieku. Jest to wspólne darcie pierza przez kobiety wiejskie łub wspólnej kiszenie kapusty. Realizowano tu dwa cele: utylitarny i towarzyski. W trakcie; takich spotkań, mimo wykonywania konkretnej pracy, wspólnie śpiewano] pieśni (często z towarzyszeniem wiejskich muzykantów), opowiadano sobie bajki, historie i legendy, postępowano według ustalonych rytuałów, tynj; samym przekazując pewne wzory kulturowe następnym pokoleniom. Bogacące się i coraz liczniejsze mieszczaństwo wprowadza własne tradycje spędzania wolnego czasu, włącza się w inscenizację misteriów tworzonych wraz z duchowieństwem i szlachtą a jednocześnie przyczynia się do rozwoju teatru świeckiego.

mich ^bożeństw - pojawił się kontekst środowiskowy. Zaniechano bowiem ; _tfedńskich śpiewów, z oratorium powstał dramat mówiony, w/prowadzono |jj||^ służących. Jednym ze składników widowiska był turniej rycerski. Od Hmfcfeku widowiska finansowały rzemieślnicze gildie¹⁴ i cechy, prawo do Hrarotiziałania uzyskali wędrowni żacy, bakalarze, pisarze miejscy i tzw. wolni jmlyści. W procesie zeświecczenia religijno-dydaktyezne cele kleru wsparły |||jpwa biczowników i stowarzyszeń religijnych, powstające początkowo iy^ltałii (w Xm wieku), a następnie w innych krajach europejskich. Najsiynniej-pll^we Francji Bractwo Męki Pańskiej powstało 1398 roku. W roku 1402 |||p>kało przywilej królewski na odgrywanie misteriów. Była to pierwsza stała ^^ dramatyczna z własną siedzibą (w Hópital de la Trinite, następnie Hótel ^MBoiirgogne¹⁵).

Hfotwszym- scenicznym ośrodkiem liturgii wielkanocnej stał się Grób Pań-fpip&oczatkowo symboliczny przy wielkim ołtarzu, później grobowiec. Była to

lilii: ą

^^«INTERMEDIUM [łae.] - wstawka muzyczna o pogodnym, często satyrycznym charak-ierae, wykonywana między aktami sztuki lub opery o poważniejszej tematyce. jg|s^M GILDIA (niem. < łac.], konfraternia - w średniowiecznej Europie stowarzyszenie Charakterze obronnym, religijnym, towarzyskim, zawodowym. Najbardziej rozpowszechnione byty gildie kupieckie, których celem byto stworzenie jak najlepszych warunków handlu ijswoim członkom. Na Zachodzie gildie wiązały się ze sprzysiężeniami zawieranymi przez jjicóźne grupy społeczne dla obrony własnych interesów. W Polsce charakter gildfi miały ifgmpy kupców niemieckich w XII i XDI w. Dalszy rozwój gildii nastąpił w XIV wieku W Rosji IhW XVH-XIX wieku ępłdia była organizacją kupiecką z podziałem na 3 kategorie w zależności pi posiadanego kapitelu. . Wprowadzona od 1851 w Królestwie Polskim. Gildie przetrwały |Bo- XIX wieku, kiedy to zostały wyparte przez nowoczesne organizacje gospodarcze, fe. HÓTEL DE BOURGOGNE, The&tre de 1’Hótel de Bourgogne, najstarszy stały teatr _:w Paryżu. Założony został w 1548 roku przez Bractwo Męki Pańskiej. Po zakazie grania widowisk misteryjnych (1548 rok) wynajmowany był aktorom wędrownym. Grano głównie jąrsy (do 1640), a także utwory A. Hardy’ego, P. Comeille’a i J. Radne’a W roku 1680 pdączono zespoły Hótel de Bourgogne i Thś&tre Guenćgaud (dawny Moliera), tworząc Ćomćdie Franęaise. W sali Hótel de Bourgogne występowali do roku 1783 aktorzy wbsey.

73

72