12473 sryle w archI0

490

A F N W

wielki porządek (kolosalny porządek), Vicenza, Palazzo Po-rto-Berganze, 1570-80, Palla-dio

Po lewej: wieża schodowa na dziedzińcu wewnętrznym renesansowego zamku. Po prawej: schody kręte ze słupem wewnętrznym

wieża bramna mostu Karola. Praga, 1390, gotyk

Mil

i" iljimi m '1'lTtHI! uQ

Po lewej: wieża ratusza w Brukseli, 1449, gotyk Po prawej: wieże mieszkalne rodów szlacheckich, San Gimignano (Toskania) XIII/XIV w.

mmi

liii

7411 trójliść —» wieloliść, 162*.

I 742| trójramienna plecionka, element maswerku gotyckiego, 162*.

7431 tryforium*, triforium (łac. potrójnie otwarty), od XI w. galeryjka przypominająca emporę w architekturze normańsko-angieiskiej (Peterborough, 130*); występuje jednak zwłaszcza w gotyku jako korytarzyk w grubości muru (w przeciwieństwie do —> empory), biegnący pod oknami nawy głównej, —> chóru i nawy poprzecznej, często otwarty rytmicznie powtarzającymi się, potrójnymi arkadkami (Amiens, 155*). Ma głównie strukturalne znaczenie (podział płaszczyzny ściany); niekiedy prześwietlony, tzn. otwarty oknami arkadowymi w murze zewnętrznym (Kolonia, 154*). Ślepe tryforium tworzą ślepe —> ar-kadki bez korytarza.

I 7441 tryglif (gr. = trójwrąb), element belkowania doryc-kiego z dwoma nacięciami w środku i dwoma „połówkami” nacięć po bokach (glifami) oraz płytką przykrywającą (łac. capitula), 16*.

745] tryptyk* (gr.), obraz składający się z trzech części połączonych ze sobą, przede wszystkim jest to średniowieczny —> ołtarz szafiasty* z nieruchomą częścią środkową i ruchomymi skrzydłami. Por. —> poliptyk*.

7461 trzymacze —> herb*.

I 747| Tudorów styl, ostatnia faza gotyku angielskiego, 1485-1550, 188 n.*.

7481 tumba —> grobowiec*.

I 7491 tumulus, stożkowy pagórek nad grobem, występujący zwłaszcza w kulturze mykeńskiej, pergamońskiej, etruskiej, rzymskiej. Mauzoleum Augusta, 35*.

750 tympanon: 1) wewnętrzne pole frontonu świątyni antycznej; 2) pole wewnątrz łuku archiwolt romańskiego i gotyckiego —» portalu*.

I 7511 typologia* (gr. typos = wzór, przykład), nauka

0    zgodności między Starym a Nowym Testamentem („Concordia veteris et novi testamenti”). Zgodnie z nią wydarzenia opisane w Starym Testamencie są proroczymi zapowiedziami Nowego Testamentu. Z tego względu częstym tematem w sztukach plastycznych jest przeciwstawienie np. 12 proroków - 12 apostołom, albo Eliasza w ognistym wozie Wniebowstąpieniu Chrystusa.

752 wałek*, element zdobniczy o przekroju ćwiartki, półkola albo trzech czwartych koła (ćwierćwalek, półwałek

1    watek trzy czwarte).

753]    westfalski kwadrat, zbliżony do kwadratu rzut korpusu nawowego wielu westfalskich kościołów halowych (hala westfalska); Soest, 157*.

754]    westwerk, masyw zachodni, rozbudowana część zachodnia niektórych bazylik karolińskich, ottońskich i romańskich. Jego potężna wieża środkowa, niekiedy flankowana przez 2 wieże schodowe, służy w dolnej kondygnacji jako przedsionek, kościół chrzcielny i parafialny. Na górnej kondygnacji (z ołtarzami 4 archaniołów lub tylko z ołtarzem św. Michała), otwartej na korpus nawowy i zapewniającej widoczność na ołtarz główny bazyliki; władcy ze swą świtą mogli uczestniczyć we mszy św. Westwerk symbolizuje prawdopodobnie „im-

805	798	189	860
	805	192	864
432	809	193	866
808	803	788	861
809	804	789	863
811	808	792	867
768	766	673	746
817	746	797	780
787	780	799	833
818	818	800	872
820	815	803	830
		107
821	817	804	831
676	510	649	487
1,2	1,2	1,2	1,2
3	3	3	3
839	831	839	649