17060 IMG90

[ rozpoznane kiedy występują. Na przykład, kiedy osoby scygraatyzowane osuią uprzedzenie wkładając w coś więcej umiejętności lub wysiłku, mogą doświadczać symptomów fizycznych lub innych problemów wskutek stresu związanego z dokonywaniem tych wysiłków. Konsekwencje te często nie są rozpoznawane jako bezpośredni rezultat wysiłku kompensacyjnego. Jest wreszcie bardzo ważne, żeby pamiętać, iż zarówno strategie skoncentrowane na problemie, jak też skoncentrowane na emocji mogą być kosztowne dla osoby stygmatyzowanej.

Rozpatrzmy koszty skoncentrowanych na problemie wysiłków zmierzających do poradzenia sobie, które są ukierunkowane na siebie samego. Eliminowanie styg-matyzującego stanu zwykle pociąga za sobą koszty fizyczne, emocjonalne i finansowe. Zakończona niepowodzeniem próba usunięcia stygmatyzującego stanu często jest stresująca, ponieważ osoba stygmatyzowana może uważać niezdolność dokonania zmiany za swój osobisty brak. Osoby stygmatyzowane, które ukrywają swój styg-matyzujący stan, stoją przed nieustannym ryzykiem ujawnienia go. Unikanie wykrycia wymaga czujności, aby nie zdradzić swego sekretu. Może to stwarzać mnóstwo problemów, między innymi natarczywe myśli o piętnie i zmniejszoną odporność na choroby fizyczne (Cole, Kemeny, Taylor, 1997; Major, Gramzow, 1999; Smart, Wegner, rozdz 8 tej książki) Tożsamość społeczna także może stać się kwestią problematyczną dla ludzi, którzy ukrywają stygmatyzujący stan. Mogą oni stracić sposobność do porównań społecznych, do uzyskania społecznego wsparcia i potwierdzenia, jakich dostarczyłaby afiliacja z innymi stygmatyzowanymi jednostkami. Jeśli nawet osoba stygmatyzowana nie stara się zataić możliwego do ukrycia stygmatyzującego stanu, to każde nowe spotkanie podnosi kwestię, kiedy i jak powinno się ujawnić swoje piętno innemu. Kompensacja uprzedzenia także niesie ze sobą niebezpieczeństwa. Nieumie-jęmc jej stosowanie może prowadzić do nadkompensacji, w której kompensacyjne usiłowania osoby stygmatyzowanej przynoszą odwrotny skutek i pogarszają sytuację (Kaiser, Miller, 1999; Miller, Myers, 1998). Ponadto kompensacja może wyczerpywać siły jednostki i zwiększać jej podatność na problemy związane ze stresem. Na przykład w próbie airoameiykańskich mężczyzn z klasy robotniczej południowych stanów, nastawienie na aktywne próby radzenia sobie, połączone z przekonaniem, że ciężka praca i determinacja pozwalają osiągnąć stawiane sobie cele, wiązało się z nadciśnieniem (James, Hartnett, Kalsbeek, 1983).

Wysiłki zmierzające do poradzenia sobie, ukierunkowane na zredukowanie uprzedzenia u innych, mogą także wymagać zaangażowania czasu, pieniędzy, energii i innych środków. Niestety, prawdopodobieństwo skuteczności tych wyników też jest niskie. Redukcja uprzedzenia nie jest po prostu kwestią przekonania ludzi, że deprecjonowanie pewnych grup jest niedopuszczalne (przegląd zob. Crocker, Major, Steele, 1998). Nawet osobypełne najlepszych intencji, uznające wartości egalitarne, mogą żywić ambiwalentne uczucia wobec ludzi irygma ryzowanych (Katz, 1981; Karz, Wackenhut, Hass, 1986). W reakcjach osób niestygmaryzowanych indywidualizm często rywalizuje z egalitaryz-mem o przewagę. Być może najważniejszy jest fakt, że wyrażanie uprzedzeń przypuszczalnie nie daje się w pełni kontrolować (Devine, 1989). Kiedy ludzie niestyg-m a ryzowani są pod wpływem stresu, pochłonięci czymś lub pobudzeni emocjonalnie, wówczas wynikające z uprzedzenia reakcje, które zazwyczaj tłumią, mogą wymknąć się

Radrsnłei sowi * piętnam i uprzedzaniem

spod ich kontroli (Dovidio, Gaertner, 1986). A zatem, jeśli nawet ktoś jest motywowany, żeby nie być uprzedzonym, nie wystarcza to do wyeliminowania przejawów uprzedzenia (Devine i in., 1991). Z tego powodu osoby stygmatyzowane mogą czuć się zniechęcone tym niepodatnym na zmianę charakterem uprzedzenia innych do ich grupy. Osoby stygmatyzowane, starające się tworzyć normy społeczne zniechęcające do wyrażania uprzedzenia, często są oskarżane o stwarzanie klimatu „politycznej poprawności”, w którym niewinne lub beztroskie wyrażenia są surowo cenzurowane. Ponadto niektóre próby wyeliminowania uprzedzenia jako czynnika determinującego wyniki osiągane przez ludzi stygmatyzowanych mogą pociągać za sobą inne koszty. Akcja afirmacyjna daje osobom stygmatyzowanym możliwość uzyskania wykształcenia lub zatrudnienia, jakiej inaczej nie mieliby, lecz wiążą się z nią koszty w postaci atrybucji, dokonywanych przez innych w odniesieniu do ludzi stygmatyzowanych, korzystających z tej możliwości (Heilman, Błock, Stathatos, 1997). Unikanie sytuacji, w których można zetknąć się z uprzedzeniem, często ogranicza dostęp jednostek stygmityzowanych do środków będących pod kontrolą ludzi niestygmatyzowanych. Unikanie może także wykluczać możliwość położenia kresu stereotypom i uprzedzeniu przez interakcje osób stygmatyzowanych z niestygmatyzowanymi innymi. Unikanie sytuacji, które mogłyby narazić daną osobę na związane z jej piętnem napastowanie, poważnie ogranicza jej swobodę. Kobiety, które podróżują same, dobrze zdają sobie sprawę z tego, jak istotne mogą być te ograniczenia.

Szkodliwym następstwem omówionych wyżej, skoncentrowanych na emocji, reakcji radzenia sobie może być zmniejszenie motywacji do odniesienia sukcesu w pewnej dziedzinie. Na przykład deprecjonowanie nauki może chronić stygmatyzowanych uczniów przed negatywnymi stereotypami dotyczącymi ich grupy w dziedzinie nauki szkolnej, lecz zwykle robią to kosztem zredukowania swej motywacji i zainteresowania pracą szkolną. Zerwanie więzi między osiągnięciami szkolnymi i poczuciem własnej wartości może prowadzić do mniejszej wytrwałości w pracy szkolnej i/lub do porzucenia szkoły, zwiększając w ten sposób prawdopodobieństwo doświadczenia trudności w nauce szkolnej (Major, Schmader, 1998; Steele, 1997). Podobnie, stałe postrzeganie uprzedzenia jako przyczyny negatywnych wyników może przeszkodzić osobie stygmatyzowanej w rozpoznaniu przypadków, w których odegrała ona pewną rolę w spowodowaniu tych wyników. W sytuacjach, w których większy wysiłek lub większa zdolność przyniosłyby lepszy wynik, atrybucja do uprzedzenia może skłonić osobę styg-matyzowaną do przedwczesnej lub niepotrzebnej rezygnacji (Major, Crocker, 1993). Strategia polegająca na unikaniu porównań z ludźmi niestygmatyzowanymi może nie pozwolić osobom stygmatyzowanym na uświadomienie sobie tego, że uzyskiwane przez nie wyniki są niesprawiedliwe (Major, 1987).

Podsumowanie i wnioski

W tym rozdziale posłużyłyśmy się strukturą pojęciową odwołującą się do stresu i radzenia sobie, aby zrozumieć doświadczenia i reakcje adaptacyjne jednostek, które są obiektami uprzedzenia dlatego, że są stygmatyzowane. Przytaczamy argumenty