IMG76 (3)

Cytokiny wydzielane miejscowo, na przykład w obrębie obwodowych narządów limfatycznych. osiągają lokalnie duże stężenia i działają przede wszystkim na komórki w najbliższym sąsiedztwie. Niektóre jednak, takie jak 11-1 i IL-6. przedostają się w dużej ilości do krwi i zachowują się jak hormony. Wywierają wpływ na różne narządy: szpik, wątrobę, mózg (podwzgórze). Większość cytokin ma działanie plejotropowe. tzn. wpływa na różne komórki i moduluje różnorodne funkcje. Przykładem są wymienione wyżej IL-1 i IL-6, a także TNF-a.

Cytokiny są zaangażowane w regulację zarówno odpowiedzi immunologicznej nieswoistej, jak i w reakcje antygenowo specyficzne. W trakcie rozwijającej się odpowiedzi immunologicznej aktywowane komórki wytwarzają cytokiny i oddziałują na inne komórki, ale również, po nabyciu określonych powierzchniowych receptorów, same stają się komórkami docelowymi. Układy regulacji są bardzo precyzyjnie kontrolowane - możliwe jest wzmocnienie odpowiedzi (w fazie indukcji) lub też jej wygaszenie, gdy czynnik zagrażający zostanie zlikwidowany (zneutralizowany). Niektóre przykłady regulacji w sieci interakcji cytokin są przedstawione na rycinie 4.2,

4.7. a - - - - f 4.8 . a - -d - -

4.9. a - - - - f

4. J O. a - - d - -4.i i , -b- -e -

1L-12 jest jedną z najważniejszych cytokin, o dużym potencjalnym zastosowaniu w klinice. Została ona odkryta na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, niezależnie przez dwa zespoły badaczy: jako czynnik stymulujący komórki NK (natura! killer celi stimulatory factor - NKSF) oraz czynnik dojrzewania limfocytów cytotoksycznych (cytatowe lymphocyte maturation factor - CLMF). 1L-12 jest wytwarzana przez monocyty i makrofagi i, oprócz wpływu na komórki NK f limfocyty Tc, oddziałuje również na limfocyty pomocnicze - indukuje powstawanie limfocytów Th1 z limfocytów ThO. Cytokina ta jest silnym stymulatorem produkcji IFN-y. dlatego też wiele biologicznych efektów IL-12 wynika ze zwiększenia w organizmie ilości IFN-y.

IL-12 może mieć w przyszłości zastosowanie w dwóch sferach medycyny: w onkologii (dzięki aktywacji mechanizmów obrony przeciw-nowotworowej) oraz w alergologii (poprzez promowanie dojrzewania limfocytów Thl i zwrotne hamowanie powstawania subpopulacji Th2).

4.12.    - d

4.13.    a - - d - -

Wspólną cechą interferonów jest ich działanie przeciwwimsowe. IFN-a | IFN-jS mają bardzo zbliżone właściwości i są określane jako typ I, natomiast zakres aktywności IFN-y, określanego typem II, jest nieco odmienny. IFN-a i IFN-/? działają silniej przeeiwwirusowo niż IFN-y. który z kolei wywiera mocniejsze działanie immunomodulujące. IFN-a i IFN-/3 są produkowane przez większość komórek organizmu, w przeciwieństwie do IFN-y. który jest wybiórczo wytwarzany przez limfocyty T i komórki NK.

Uznaje się. że interferony stanowią pierwszą, bardzo efektywną linię obrony przed wirusami: indukują w komórkach (na przykład nabłonka dróg oddechowych) powstanie białek/czynników, chroniących te komórki przed wtargnięciem i namnażaniem się wewnątrzkomórkowo wirusów.

Interferony hamują proliferację komórek prawidłowych, w tym także komórek w obrębie układu krwiotwórczego. Właściwość ta powoduje, że u pacjentów leczonych IFN-a (na przykład z powodu czerniaka) dochodzi do spadku poziomu płytek krwi. neutrofilów oraz wystąpienia niedokrwistości.

4.1    4. -b-d -

4.1    5. — d - -

4.16. -b----

4.1    7. - -c - - f 4.18. - -c --f

4.1    9. -    -e-

Liczba cytokin zarejestrowanych jako leki. od Czasu wdrożenia do leczenia pierwszej z nich - IFN-a. z każdym rokiem zwiększa się. Ich listę wraz z przykładami nazw firmowych przedstawiono w tabeli 4.1.

69