22555 skanowanie0006 (139)

poznawczego przetwarzania pobudzenia emocjonalnego i przechodzi przez pięć poziomów transformacji strukturalnych. U człowieka dorosłego znajduje to odbicie w strukturze języka opisującego doświadczane stany emocjonalne.

Poziomami tymi, uporządkowanymi zgodnie ze wzrastającą złożonością, są: (1) świadomość wrażeń płynących z ciała; (2) świadomość tendencji do działania; (3) świadomość pojedynczych emocji; (4) świadomość kilku różnych uczuć oraz (5) świadomość złożonych kombinacji wielu różnych uczuć. Człowiek dorosły może sobie uświadamiać emocje na każdym z pięciu poziomów, pod warunkiem, że rozwinął w pełni swoje możliwości, przechodząc przez wszystkie stadia.

LEAS składa się z 20 scen opisujących sytuacje, w których dwie osoby przeżywają złość, strach, radość lub smutek. Badany powinien wczuć się w jedną z postaci i odpowiedzieć na pytanie, jak czułby się w przedstawionej sytuacji, oraz jak mogłaby czuć się ta druga osoba. Jakość emocji opisanej przez osobę badaną nie ma znaczenia - skala mierzy złożoność strukturalną emocji, a nie jej rodzaj. Podstawę wnioskowania o poziomie, na jakim dana emocja jest uświadamiana, stanowi analiza werbalnych reakcji osób badanych. Dane jakościowe (słowa opisujące doświadczenia emocjonalne badanych) zostają zamienione na dane ilościowe (na odpowiadający im poziom świadomości emocji) przez sędziego kompetentnego, zgodnie z kryteriami wyprowadzonymi z teorii Lane’a i Schwartza.

Badania prowadzone na populacji amerykańskiej wykazały, że skala ta charakteryzuje się dobrymi parametrami psychometrycznymi (Lane i in., 1990; Lane i in., 1995; Lane i in., 1996; Lane i in., 1998).

Polska adaptacja, przeprowadzona przez Szczygieł i Kolańczyk (2000), pokazała, że wynik w LEAS nie wynika bezpośrednio ze sprawności językowej, a wyższy poziom świadomości emocji koreluje ujemnie z poziomem aleksytymii. Narzędzie wykazało zadowalającą zgodność wewnętrzną (alfa Cronbacha dla całego testu = 0,87). Zgodność między sędziami w określaniu poziomów świadomości emocji własnych była bardzo wysoka i wynosiła ponad 0,99. Skala wykazuje średnie korelacje z innymi testami IE (np. MEIS). Nie jest istotnie związana z temperamentem i cechami osobowości.

Lane i współpracownicy pokazali także, że osoby, które uzyskują wysokie wyniki w tej skali, przetwarzają informacje emocjonalne odmiennie od osób uzyskujących słabe wyniki - czego dowodem są różnice w przepływie krwi w konkretnych obszarach mózgu. Wyniki LEAS są także dobrym predykatorem zdolności rozpoznawania emocji zarówno w zadaniach angażujących bodźce werbalne, jak i niewerbalne.

4. TMMS (Trait Meta Mood Scalę) (Salovey i in., 1995). Polska adaptacja - Jasielska i Maruszewski (2006)

Skala TMMS mierzy trzy aspekty doświadczenia emocjonalnego: uwagę poświęcaną emocjom (np. „wydaje mi się, żeby warto było poświęcać uwagę swoim nastrojom i uczuciom"), przejrzystości emocji („czasem nie jestem pewien, co czuję"), zdolności zmiany nastroju („staram się myśleć pozytywnie, bez względu na okoliczności"). Skala ma adekwatną rzetelność, podskala przejrzystości emocji jest dobrym predylctorem ruminacji. Ostatnie badania pokazują, że podskala naprawy nastroju, w przeciwieństwie do dwóch pozostałych, nie różni się od miar negatywnego afektu i neurotyzmu.

5.    TIE (Test Inteligencji Emocjonalnej) (Śmieja, Orzechowski i Beauvale, 2007)

TIE to test inteligencji emocjonalnej oparty na modelu zdolnoś-ciowym Saloveya i Mayera (Mayer i Salovey, 1999b; Mayer, Salovey i Caruso, 2004), który bada realne umiejętności osób badanych. Składa się on z opisów sytuacji, w których ludzie przeżywają, ujawniają i wykorzystują emocje lub też zarządzają nimi. TIE został podzielony na dwie części. W pierwszej części (percepcja i rozumienie ('mocji) osoba badana jest proszona o zastanowienie nad tym, co czuli i myśleli bohaterowie opisanych sytuacji. W części drugiej - badającej zdolności wykorzystania i regulacji emocji - zadanie polega na określeniu, jakie postępowanie bohaterów w danej sytuacji byłoby najskuteczniejsze. Ocena trafności każdej z odpowiedzi jest zaznaczana na pięciostopniowej skali Likerta.

Charakterystyki psychometryczne TIE wydają się być zadawalające zarówno w zakresie jego użycia w celach badawczych, jak i • z pewnymi ograniczeniami - w diagnozie psychologicznej. Zgodność wewnętrzna skali ogólnej jest bliska kryterium dla testów stosowanych w diagnozie, natomiast jego podskal - zadowalająca dla celów badawczych. Współczynniki alfa Cronbacha dla skali ogólnej mieszczą się w granicach 0,80-0,90. Zgodne z założeniami teoretycz-

29