30846 soc 30

Odwrotna jest tendencja w rodzinach niepełnych. Poza trzema rodzinami, w których wzrosła częstotliwość modlitw, * w jednej czwartej rodzin ograniczono modlitwy i w dwu na pięć badanych rodzin ograniczono zainteresowanie katechezą dzieci i sprawami wiary. W grupie rodzin niepełnych zarysowuje się taka sama tendencja w zakresie funkcji religijnej, jak w funkcji kontrolnej. W znacznej części tych rodzin w sytuacji choroby ogranicza się czynności kontrolowania i wnikania w sprawy dzieci oraz wychowania religijnego. Choroba w rodzinie niepełnej stanowi więc istotne zagrożenie socjali-zacyjno-wychowawcze, które należy brać pod uwagę w planowaniu zadań polityki społecznej i polityki rodzinnej, i Zaobserwowany wzrost czynności religijnych w tak wielu rodzinach osób chorych onkologicznie należy tłumaczyć, jak ; myślę, odczuwaniem dużego zagrożenia, słabym przekonaniem o skuteczności leczenia, a także występowaniem tzw. kancerofobii, wysokiego poziomu lęku przed rakiem.¹⁴ Tendencja taka nie zaznaczyła się, jak już wspomniano, w przypadkach chorób psychosomatycznych, choć choroby układu krążenia wywołują w naszym kraju znacznie więcej zgonów (51 %) niż wszystkie pozostałe, łącznie z chorobami onkologicznymi.¹⁵

4. Spowodowane chorobą zmiany

aktywności i komunikowania w rodzinie

Wśród zmian wykraczających poza ściśle rozumiane problemy struktury i funkcji rodziny należy zwrócić uwagę na inne, które pojawiają się' w rodzinie wraz z chorobą jednego z członków. Są to:

-    zmiany w aktywności członków rodzin osób chorych,

-    komunikowanie się i granice w społecznym systemie rodzi

ny,

-    sytuacje bezpośrednio związane ze zdrowiem członków rodziny.

Przedstawiona analiza tych problemów odnosi się w y ł ą-c z n i e do rodzin osób z chorobą nowotworową.

4.1. Aktywność członków rodziny

Wynikające z choroby ograniczenie aktywności domowej osoby chorej, odnotowane u 85 % badanych, jest kompensowane wzrostem aktywności osób zdrowych. Sytuacja taka nastąpiła w 71 % badanych rodzin. W związku z tym w wielu rodzinach zredukowana zostaje pozadomowa aktywność członków rodziny, nastąpiło to w 35 % badanych rodzin.

Wyniki te ilustrują ważny mechanizm życia rodzinnego i poza rodzinnego, jaki pojawia się w rodzinie wraz z chorobą.

Otóż choroba zmienia dotychczasowe proporcje uczestnictwa poszczególnych osób w realizacji czynności codziennego życia i powoduje uruchomienie mechanizmów kompensujących powstałe braki. Następuje silniejsze włączenie zdrowych członków rodziny w system wzajemnych świadczeń. Skutkiem jest ograniczenie aktywności tych osób w syternach poza rodzinnych. W ten sposób ujawnia się wielopoziomowy system odniesień aktywności człowieka i zarazem związek tego systemu odniesień z poziomem aktywności w rodzinie. Kompensujący wzrost aktywności członków rodziny pozwala jej przy tym, mimo sytuacji choroby, zachować równowagę w przyjętym poziomie funkcjonowania.

W rodzinie niepełnej działanie tego mechanizmu występuje, jak się wydaje, znacznie rzadziej. Dowodzą tego omówione poprzednio zmiany w realizacji wielu funkcji, zachodzące w sytuacji choroby; relatywnie częstsze niż w innych rodzinach ograniczenia czynności a także częstsze powstawanie negatywnych zmian w poszczególnych funkcjach.

i

4.2. Komunikowanie się i granice w systemie rodziny

Analiza danych dotyczących werbalnego komunikowania się w badanych rodzinach dowodzi występowania dwu strategii zachowania się. Jedna polega na tyfcn, że rozmawia się więcej, a wynika to często z inspiracji chorej osoby, która

111