11

210 PLAN KONTYNUACJI „BUDOWY ŚWIATA HISTORYCZNEGO”

rozumowaniu stale obecna jest tendencja do tego, aby o sposobie powiązania ze sobą poszczególnych części tej złożonej całości wnioskować na podstawie każdego przypadku z osobna i w ten sposób lepiej uzasadnić nowy przypadek. Zatem w rzeczywistości wnioskowanie przez analogię przechodzi w rozumowanie indukcyjne w zastosowaniu do nowego przypadku. Oddzielenie tych dwóch rodzajów wnioskowania w procesie rozumienia ma ważność jedynie względną. Wszystko to uprawnia tylko do ograniczonego stopnia oczekiwań w nowym przypadku, o którym się wnioskuje - stopnia, któremu nie odpowiada żadna zasada ogólna i który można oszacować jedynie na podstawie okoliczności, a te są wszędzie inne. Zadaniem logiki nauk humanistycznych jest znalezienie reguł tego szacunku¹³.

Oparty na tym proces samego rozumienia należy zatem ująć jako indukcję. Indukcja ta zaś należy do klasy, w której nie wyprowadza się jakiejś zasady ogólnej z niepełnego szeregu przypadków, lecz na ich podstawie wyprowadza się pewną strukturę, pewien system porządkujący, który przypadki jako części łączy w pewną całość. Tego rodzaju indukcje wspólne są naukom przyrodniczym i humanistycznym. Dzięki takiej indukcji Kepler odkrył eliptyczną orbitę planety Mars¹⁴.1 tak jak tu zastosowano pewne wyobrażenie geometryczne, które z obserwacji i obliczeń wyprowadziło pewną prostą prawidłowość matematyczną, tak również wszelkie próby w procesie zrozumienia zestawiają słowa w jakiś sens, a sens poszczególnych członów całości w jego strukturę. Tym, co dane, jest szereg słów. Każde z tych słów ma charakter określono-nieokreślony; zawiera w sobie pewną gamę znaczeń. Sposoby syntaktycznego odnoszenia owych słów do siebie nawzajem są również w ustalonych granicach wieloznaczne; sens powstaje wówczas, gdy to, co nieokreślone, zostaje określone przez konstrukcję. Następnie również walor kompozycyjny członów całości złożonych ze zdań jest