48575 KSIĄŻKA (80)

dnoto którym dochodu do pn«nani« nowych prawd, zwłaszcza wiania hipotez"*'⁵.

W Słowniku matrmatyk: i cybenwtyta okonomłanę cętany. k metody heurystyczne (utożsamiane tu a technikami heurystycznymi) to „metody rozwiązywania zadań oparte na wykorzystaniu praw. założeń uogólniających poprzednie doświadczenia rorwiąnuąccgo UwonMaar heurystyczne") - wstępne prawdopodobne rozumowanie. którego ortem jest znalezienie rozwiązania postawianego andaraaT⁰

V rozumowaniu i technikach htuiys».nsnych korzysta sic z analogii i indukcji, jak również i niektórych uniwersalnych procedur, np * analizy celów i środków, planowania i innych.

.ttantkr heurystyczne stymulatory twórczego myślenia - pisze Z. Mikołajczyk - mają w zasadzie jeden cel - stworzenie optymalnych warunków do powstania i sformułowania pomysłu”⁵*.

Nie mnja jednak naukowcy jednoznacznej opinii co do „technicznej strony" technik heurystycznych Z. Mikołajczyk uznaje. te „techniki heurystyczne są przeciwieństwem ‘ technik algorytmicznych. do których zalicza sic wzory matematyczne, przepisy technologiczne i których cechą szczególną jest to. de gwarantują osiągnięcie poprawnego rozwiązania przy stosowaniu skończonego ciągu operacji. Techniki heurystyczne takiej gwarancji nie dąj«. Są zatem zawodne. Nie precyzują dokładnie przebiegu kolejnych operacji prowadzących do pożądanego ce&u, co nie obniża ith wartości"*⁵.

Jednak JA. Aleksandrów uważa, że: „Ostatnio cybernetyka zajdą sic uogólnieniem i wykorzystaniem metod heurystycznych, stawiając przed sobą przynajmniej dwa crir

1.    badanie rtośanych snożłiwośd mózgu człowieka do twórczego i produktywnego myśleniu.

2.    zwielokrotnienie tych możliwości aa pomocą elektronicznych maszyn obliczeniowych, runaenająr rym samym możliwości tych maszyn jako systemu przetwarzania informacji.

1 daiej: „Cele tc makrze określany kierunek w cybernetyce -programowanie heurystyczne. Przez dług okres metody heurystyczne i panowanie beirysrycznc przeciwstawiane było metodom algo-lytnucsnym. Obecnie stwierdzono, że metody algorytmiczne i heurystyczne roswiąsani* zadań znają jeden wspólny rdzeń i że przy ^związywaniu wielu zadań należy poszukiwać rozumnego połąae-ńia obu metod"⁸®-

Bez wątpienia zwolennikiem .rozumnego poszukiwania" połączenia obu metod w podejmowaniu decyzji nieprogramowalnych jest HA Simon.

2.4. Ograniczenia racjonalności decyzji

Wydaje sic. *e podejmujący decyzje dążą do wyborów racjonalnych. zgodnych ze swoją najlepszą wiedzą co do rozpoznanego problemu i skutku określonego wyboru. Racjonalność jest jednak niejednoznacznie definiowana i niejednoznacznie rozumiana.

J. Zieleniewski za T. Kotarbińskim podaje, te „Im (...) lepiej jest działanie przystosowane do okoliczności i w ogóle do wszystkiego, cokolwiek w sądzie prawdziwym stwierdzić można, tym bardziej jest ono racjonalne"⁵⁷.

M. Bielski uznaje, te racjonalność może być rozumiana jako:

-    zgodność działań z systemem wartości czy preferencjami podmiotu (podmiotów),

-    dostosowanie działań do ustalonych celów.

-    dostosowanie działań do warunków i okoliczności,

-    oparcie działań na należycie ugruntowanej wiedzy, porwą łającej właściwie ocenić okoliczności i warunki oraz prawidłowo przewidzieć skutki podejmowanych działań⁵⁸.

Autor ten pierwszą interpretację racjonalności odnosi do wyboru celów. Jest to racjonalność substancjalna, dotyczy zgodności celów organizacji z rzeczywistymi potrzebami jednostek, grup społecznych itp- Druga wymieniona przez autora interpretacja racjonalności odnosi się do wyboru środków prowadzących do celu i sposobów jej osiągania, nazywa ją racjonalnością formalną. W opinii lf tylko w kategoriach racjonalności formalnej można mówić o wyborach optymalnych ze względu na jakiś ceł. Dwie ostatnie interpretacje racjonalności dotyczą stosunku działań łudzi i/lub wp—*'—y do

w

1979, *. 3*4

IL BMC. Jic.. * 257

1*1

305