62099 IMG56 (3)

232

gnących stworzyć „realistyczne” przedstawienie rzeczuT" ści, gdzie rzeczywistość oznacza historię, aj!*? styczność [przedstawienia] traktowanie nie tylkofot szłości, lecz także teraźniejszości, jako historii.Itaki, przykład w Mimesis, studium historii idei realistycznego przedstawienia w kulturze zachodniej, Erich Auerbachcha. rakteryzuje „podstawy nowożytnego reaiizmu” w następu. jących kategoriach: „Z jednej strony poważny sposób ujmo-wania rzeczywistości powszechnej, awans rozJegiejszychini. żej stojących w hierarchii społecznej grup ludzkich do rangi przedstawienia problemowo-egzystencjalnego; z drugiej strony umiejętność wplatania pierwszych z brzegu codziennych postaci i wydarzeń w całościowy przebieg współczesnej historii — oto, jak sądzę, fundamenty reaiizmu nowoczesne-

go-”²⁷

Zgodnie z tym punktem widzenia można uznać, ze modernistyczna wersja projektu realistycznego składa się z radykalnego odrzucenia historii, rzeczywistości jako historii i samej świadomości historycznej. Auerbach chciał jednak pokazać zarówno ciągłość, jak i różnice pomiędzy realizmem i modernizmem. I tak, w znanej interpretacji fragmentu Do latami morskiej Virginii Woolf, Auerbach wyróżnia „różne cechy stylistyczne” tego „modernizmu”, którego przykład stanowi dlań właśnie ten fragment: la nazizmowi swoisty charakter. Na tej podstawie badania [prowadzonej nad istotą nazizmu nabrały nowego wymiaru, który uczyniły go nicklasyfiko-wałnym (...) Jeżeli [jednak] przyznamy, że problem żydowski stanowił podstawę, był niejako istotą tego systemu, to wiele [studiów o „Ostatecznym Rozwiązaniu”] traci swoją spójność, a historiografia staje wobec enigmy która opiera się zwyczajnym kategoriom interpretacyjnym (...) Dokładnie wiemy, co się stało, znamy sekwencję wydarzeń, a I c umyka nam głęboka dynamika zjawisk "(podkreślenie HW).

²⁷ Erich Auerbach, Mimesis. RtecąywistoSćprzedstawiona w literaturze Zachodu t. II, przełożył i wstępem opatrzył Zbigniew Zabickt. Warszawa: PIW, 1968’

ktoś, kto opowiada o pewnym L) prawie wszystko, co zostaje ■piane, pojawia się jako odbicie w świadomości postaci po-

J^anika „powieściopisarz jako . .......... Stani/- rzeczowym: I

feściowych”.

2 B_rak jakiegokolwiek „stanowiska na zewnątrz powieści, z kto-Lgo można by obserwować poruszających się w niej ludzi i roz-■grywające się w niej wydarzenia”.

r5. VVinterpretacji narratora tych zdarzeń, które wydają się przedstawione obiektywnie, dominuje „ton pytający i pełen zwątpienia”. 1.4. Posługiwanie się takimi środkami jak : „mowa pozornie zależna, [monolog wewnętrzny, strumień świadomości” w „zamiarze artystycznym”, które „zacierają lub nawet eliminują wrażenia, iż oto spotykamy się z pewną rzeczywistością obiektywną, nad którą pi-Isąrz panuje bez reszty”.

| 5. Użycie nowej techniki dla przedstawienia doświadczenia czasu V iczasowości, tj. „przypadkowości okazji, która wyzwala procesy r zachodzące w świadomości, które nie są związane z przedmiotem myślenia”; wydobycie przeciwieństwa pomiędzy czasem „zewnętrznym” i „wewnętrznym”; oraz przedstawianie „zdarzeń" nie jako „dwóch następujących po sobie epizodów z historii", ale jako zda-rżeń przypadkowych.³⁸

| Jest to charakterystyka tak samo dobra, jak każda inna, [którą możemy znaleźć na temat tego, co Barthes i Derrida f mogliby nazwać stylem „zwrotnogłosowości ” (the style o/₉mid-dlevoicedness^>). Auerbachowska charakterystyka literackiego modernizmu wykazuje, że nie jest tak, iż historia nie jest już dłużej przedstawiana realistycznie, ale że zmieniły się raczej koncepcje zarówno historii, jak i realizmu. Nadal zakłada się, że modernizm przedstawia rzeczywistość ..realistycznie" i nadal rzeczywistość utożsamiana jest z historią.

Jednak historia, z którą konfrontuje się modernizm, nie jest już tą historią, jaką opisywał dziewiętnastowieczny realizm.

Jest tak dlatego, gdyż porządek społeczny będący przedmiotem tej historii przeszedł radykalną transformację - zmia-

» Tamże, i*. 393-400.