70155 IMGw52 (3)

3.2. Mechanizmy rozwoju uzależnienia od Internetu

Zdecydowana większość badaczy jest zgodna co do tego, że niektórzy y zwłaszcza młodzi, wykazują trudności w kontrolowaniu swoich zachowań, ^ ^ nych / aktywnością w sieci. Pomimo tego dotychczas nie wypracowanospó^' koncepcji teoretycznej, która ujmowałaby etiologię, mechanizm powstawania _n ,

skutki nadmiernego angażowania się w internet. Nie wypracowano także j_e(|_n* znacznych kryteriów diagnostycznych, pozwalających na diagnozę tego zj_avv ska. Niemniej jednak w literaturze prezentowane są teorie, które wskazują na |₀ że angażowanie się w cyberprzestrzeń może prowadzić do uzależnienia. Ich p_r2e gląd przedstawiono m in. w pracy Kaliszewskiej [2006], Poprawy [2006,2007 2010) czy Majchrzaka i Ogińskiej-Bulik [2006, 2010]. Poniżej zamieszczono krótką charakterystykę najważniejszych z nich.

Jednym / pierwszych badaczy, który zwrócił uwagę na niepokojące formy korzystania z sieci był I. Goldberg. Wprawdzie nie uznał on zjawiska uzależnienia ixł inlcmetu. ale wskazał na występowanie zaburzeń, spełniających kryteria diagnostyczne zawarte w DSM-IV, odnoszące się do uzależnień od substancji (Goldberg, 1999], Obejmowały one dwa główne elementy uzależnień, tj. zmiany I tolerancji, polegające na zwiększaniu czasu przebywania w sieci oraz objawy odstawienia w postaci wzrostu pobudzenia psychomotorycznego, lęku, obsesyjnych myśli o intemecie, fantazji i snów na temat sieci, występowania mimowolnych ruchów palców jak przy posługiwaniu się klawiaturą komputera, nieudanych prób zaprzestania, wyraźnego zmniejszenia liczby innych aktywności (społecznych. zawodowych, rekreacyjnych), czy surfowania po sieci pomimo świadomości ponoszonych szkód.

w DSM-1Y

Najbardziej znaną koncepcję wyjaśnienia mechanizmu rozwoju uzależnienia od intemetu opracowała K. Young [1996, 1997, 1998a, b]. Autorka przeniosła na grunt intemetu kryteria diagnostyczne DSM-IV opisujące zjawisko patologicznego hazardu. Obydwa zaburzenia należą do jednej grupy, określanej jako uzależnienia behawioralne. Uzależnienie od intemetu definiowane jest jako zaburzenie kontroli impulsów niepowodujące intoksykacji i mające znaczący udział I obniżeniu poziomu funkcjonowania w sferach społecznej, zawodowej i psychologicznej. Pierwotnie, aby zdiagnozować badany problem, Young posługiwała się skałą, w skład której wchodziło 8 pytań (zostały zamieszczone w części dotyczącej pomiaru). Rozpoznanie uzależnienia od intemetu ma miejsce, gdy badany. biorąc po uw agę okres ostatniego roku, odpowie twierdząco na 5 z podanych pytań. Wówczas jest to jednoznaczne z rozpoznaniem syndromu „patologicznego używ ania intemetu". Liczba spełnianych przez jednostkę kryteriów jest tożsama z liczbą kryteriów konieczną do rozpoznania „patologicznego hazardu”

Wyniki pierwszych badań wskazywały na ogromną skalę zjawiska (około 60% badanych sklasyfikowano jako uzależnionych), lecz nie były traktowane jako miarodajne ze względów metodologicznych. Autorka badała osoby samodzielnie zgłaszające się do sondażu, które dokonywały autodiagnozy. Young [1998a] wskazała także na dodatkowe objawy służące identyfikacji patologicznego użytkowania intemetu, zaliczając do nich:

-    rozwój - w początkowej fazie internauta wykorzystuje głównie strony internetowe i pocztę elektroniczną, które jednak z czasem tracą na znaczeniu na rzecz funkcji zapewniającej mu bardziej interakcyjny charakter,

-    zaprzeczanie problemom - traktowane jako mechanizm obronny służący utrzymaniu stabilności i kontroli, pomimo istnienia trudności,

-    kontynuowanie użytkowania intemetu pomimo ponoszonych konsekwencji. Young wyodrębniła pięć podtypów uzależnienia związanego z intemetem, tj.:

1)    uzależnienie od sieci internetowej (net compulsions),

2)    socjomanię internetową, czyli uzależnienie od internetowych kontaktów społecznych (cyber-relationship addictioń),

3)    erotomanię internetową (cybersexsual addictioń),

4)    przeciążenie informacyjne, czyli przymus pobierania informacji (information overload),

5)    uzależnienie od komputera (Computer addictioń).

Do pionierów badań nad uzależnieniem od intemetu należy także M. Griffiths [2000], który, opierając się na tradycyjnej definicji uzależnienia, do czynników wskazujących na występowanie uzależnienia od intemetu zalicza:

-    rosnącą zależność - dana aktywność lub środek staje się najważniejszym, dominującym przedmiotem działania jednostki,

-    zmiany nastroju - uczucie ucieczki, oszołomienia lub pobudzenia, opisywane jako konsekwencja zaangażowania się w określoną aktywność, może być spostrzegane jako strategia radzenia sobie,

-    tolerancję - proces, dzięki któremu rozszerza się zakres aktywności wymaganych do osiągnięcia tego samego, euforycznego efektu osiąganego za pierwszym razem,

-    objawy abstynencyjne - nieprzyjemne doznania, w skład których wchodzą także objawy fizyczne pojawiające się na skutek zaprzestania bądź gwałtownego zredukowania danej aktywności,

-    konflikt - interpersonalne i intrapersonalne konflikty, spowodowane określoną aktywnością,

8 nawrót - tendencja do ponownego powracania do wcześniejszych patologicznych wzorców danej aktywności, a także szybkie przywracanie najbardziej ekstremalnych wzorców aktywności po długim okresie kontroli i abstynencji. Kolejną próbę zdefiniowania zjawiska intemetoholizmu podjął V. Brenner. Autor ustalił, że średni czas poświęcany przez użytkownika na przebywanie w wirtual-