82126 skanuj0005 (393)

genologia filmowa RODZAJE, GATUNKI, ODMIANY

Rodzaj fabuła fTfy ' T

[Ro d z a j fabularny utożsamia się z filmem fabularnym, dziel łem filmowym opartym na żmyslemu artystycznym (fikcji) — na kreacji Pbrownują^pod "WżgTędem zasięgu i funkcji społecznycn filmy z iite-1 raturą i piśmiennictwem,Tfilm fabularny nazwań hy można beletrystykę filmowa Opowiada o wydarzeniach, najczęściej fikcyjnych!! choć nie | musi to być regułą; pTone ukazane w dramatycznym rozwoju, a eijB mentem łączącym zdarzenia i będącym jednocześnie motorem akcji sąj postaci bohaterńwijFabuła jako podstawowa forma organizacji tematu] w utworach epickich i dramatycznych pełni tę samą funkcję w filmie! fabularnym. Termin: film fabularny stanowi oWrp&Itmig naHrypHrł w stosunku do jego gatunków. Na przestrzeni całej^-historii sztuki fil— nioiwijTfilm fabularny kształtował się jako jedna z postaci widowisłw kinowego~n^‘iyle ‘powszechna i popriIan^nrzTitózśamia^ę~gU*p5tdczifM "acz’ niesłUŚMile, Ze sztuką filmowa w ogólei dowodem tego może być t^B faktr^zewiele spisanych historii sztuki nlmowej zajmuje się głównie właśnie' filmem fabularnym. O dominacji filmu fabularnego, jego po- j pulkrności i przewadze ilościowej decydują zresztą nie tyle względy artystyczne, co socjologiczne. \To film fabularny|w masowym odbiorzeiśtaM się konkurentem popularnej literatury i Widowisk"' teatralpych, SdostarJ cź^i^m^F^"zyc’'i rozrywki,| której ongi poszukiwano głównie w tam A ftycBT sztukachr^*

I Rodzaj fabularny. wraz ze swym rozwojem, poszukiwaniem nowycH |lej oiiow przedniiotowych ‘(tematycznych), dojrzewaniem formalny* (wzbogacanie dawnych, pierwowzorów o nowe rozwiązania: akcja równoległa, monolog’ wewnętrzny, retrospekcja, nowe układy kompozyJ ’^jńe wraz z róśpą^ą świadomością estetyczną (swoiste środki wyj razowe sztuki filmowej, funkcję kompozycji plastycznych, przestrzej* mych, czasęwyeh, funkcje muzyki, słowa i dźwięku, asynchronizm twóifl czy) — jzaczął dzielie-sie■ ma—gatuhki. j

IWśród^gatunków i odmian filmu fabularnego | charakteryzujących^: się ‘fwbisrą odrębrrością^'"ternatycżiio-ksnstrukcyjną [konwencją gatunkoj walfWyróżnie można m. HiŁ .lif i Im biograficzny, historycz n yj p s y c h-orfo g ie z n v. kryminalny, fantasty c z n o - n a u k o»] wy, me 1 o dramat, western, film groź yTlOne to~w jakiś _spol sób "śą~odpowiednikami podobnych gatunków w epice literackiej. Unn« gatunki f&hu f&btilarnegoJbliższe modelom gatunków teatralnych i wi4 doWiskowych,{ to 'm. in. jSk crm e d i a f i 1 mowa z wieloma jej odmianami (obyczajowa, sytuacyjna itp), b u r 1 eska f i 1 m o w a, film m u«j z yTrzrryTTWspólne drogi rozwoju, również współcześnie, takich ga«" tunków literackich i filmowych, jak np. kryminał lub sciance-fiction są]

Hdr z filmu fabularnego „Popioły" w reź: A. Wajdy

dia'! problemu tego znamienne, ' podobnie -jak od początku kina istniejący-, szeroki i ciągle, aktualny nurt adapta c j i utworów literackich Mg draniatycznyęh.

Hplspomniane wcześniej fkryteria gatunku^toostawa twórcza, kompozycja i odpowiednie dla nich środki wyrazu) decydują o powstawaniu BfcĘeślooych konwencji gatunkowych,kierującyclT^świadomością twór-czególny ćh utworów filmowych. Widz zna „reguły gry” obo¹-^Bzujące w , komedii, kryminale czy wd§'ternie.~ "Ich" przełamywanie, Bęlące^-'wynikiem konfliktu konwencji i oryginalności,' zaskakuje ocl— Biorcę 'sprawiając satysfakoje--bądź -rozGzarQwan-ie; ^e—z-ja-wiskienr~tym potykamy się zwłaszca^W~tz w. kinie popularnym czy po prostu ko-^Hpjalnym. W., twórczości wysokoartystycznej zjawisko instrumentacji ^Bfolkowei i óryginainóśchnie szokuje. Ingmar Bergman, Luis Bunuel, Clitrlie Chaplin, Federico Fellini propozycjami swymi nie zaskakują — ■kle są prawa wielkiej sztuki.

B Na koniec należy zwrócić uwagę na i jeszcze jeden fakt istotny. W żadnym wypadku filmu fabularnego Jako rodzaju, tak jak i innych Bdzajów filmowych, nie okroiła jego metraż, choć standardowa dłu-

137