22 23

ii.uh zycielami, którzy uczą i kształcą potrzebę uporządkowanego trybu /yi ia Rutynowy rozkład dnia wzmacniany jest świadomie i nieświadomie (kąpiel przed pójściem spać, mycie rąk po wyjściu z toalety itp.). Dziecko dowiaduje się codziennie, że wydarzenia w świecie, w którym żyje, idą ustalonym porządkiem, uczy się umiejętności planowania i reprezentowania przyszłości w abstrakcyjnych kategoriach czasu. Nabywa też zdolności pamiętania o celu i planowaniu ciągu zdarzeń, które do tego celu doprowadzą. jedną z dróg prowadzących do tego jest uczenie rozwiązywania problemów.

Planowanie rozwiązania problemu

Proces rozwiązywania problemów przebiega w następujących etapach:

•    określenie problemu: co chcemy osiągnąć?

•    zebranie informacji: co powinniśmy wiedzieć, żeby podjąć problem?

•    opracowanie strategii: w jaki sposób podjąć problem?

•    zastosowanie strategii: jak pracujemy nad problemem?

•    kontrola wyników: czy osiągnęliśmy cel?¹

Zbiór tych czynności nie do końca musi być uporządkowany. Często lepiej żeby plan był elastyczny i pozwalał skorzystać z całej palety różnych strategii. Nauczając planowania, uczymy podchodzenia z namysłem do własnych działań tak, żeby prowadziły do sukcesu w nauce.

Można przyjąć, że wśród wyższych funkcji mózgu planowanie jest jednym z kluczowych procesów o zasadniczym znaczeniu dla efektywnego uczenia się ludzi². Małe dzieci uczą się wykonywać zadania nim jeszcze potrafią zrozumieć, co robią i po co.

David Perkins podkreśla, że aby myśleć lepiej, musimy rozwijać nasze zaangażowanie oraz znajomość strategii tak, aby:

-    dawać sobie więcej czasu na myślenie;

-    myśleć w sposób szerszy i śmiały;

-    myśleć w sposób jasny i zorganizowany³.

Podkreśla także, że twórczość, twórcze myślenie może być dostępne nie tylko dla wybranych, ważne jest jednak, aby skupić się na rozwijaniu okre-słonych dyspozycji myślenia (nastawienia, nawyki), a nie jedynie uczeniu strategii - technik twórczego myślenia⁴. Twórcze myślenie ma ścisły związek z wiedzą metapoznawczą, czyli wiedzą o tym jak się dowiadujemy, zapamiętujemy i myślimy. Umiejętności metapoznawcze pozwalają przyswajać wiedzę, a potem ją kontrolować.

Planowe zachowanie to inteligentne zachowanie. Ważne są tu:

-    wydajność i precyzja funkcjonowania neuronowego (inteligencja neuronowa),

-    wpływ poprzednich doświadczeń (inteligencja doświadczeniowa),

-    mistrzowskie samozarządzanie (inteligencja refleksyjna)⁵.

Zdaniem D. Perkinsa należy uczyć:

-    myśleć w sposób szerszy, śmiały (ryzykowny),

-    myśleć w sposób jasny i wnikliwy,

-    uczynić myślenie zorganizowanym.

Według B. Blooma⁶ myślenie na niższych etapach rozwoju wymaga znajomości faktów, ich rozumienia i zastosowania, na wyższych zaś - analizy (rozdzielania faktów), syntezy (wyprowadzania z faktów nowej wiedzy) i oceniania. Kiedy dziecko się uczy, myśli. Należy mu pomóc wznieść się na wyższe poziomy myślenia charakteryzujące się „kontrolą metapoznawczą". Im lepiej dziecko kontroluje proces wykonywania zadania, tym więcej dowiaduje się, jak należy się uczyć. Za R. Fisherem przytoczmy kilka pytań, które pomogą sprawować kontrolę metapoznawczą:

-    Czy przemyślałem to? (Zatrzymaj się i pomyśl! Pomyśl, nim zaczniesz pisać!)

-    Czy mam plan? (Najpierw opracuj plan działania.)

-    Czy wiem, co robić? (Raz jeszcze przeczytaj lub powiedz sobie polecenie. Upewnij się, że dobrze zrozumiałeś.)

-    Czy trzeba coś jeszcze zrobić, nim zacznę?

-    Czy wiem coś, co mogłoby mi pomóc?⁷

Myślenie można traktować jako kompetencję złożoną z wejścia, wyjścia i kontroli. Ćwicząc kontrolę, rozwijamy myślenie na wyższych poziomach.

Ilustruje to wyraźnie następujący schemat⁸.

23

1

   Ibidem, s. 45.

2

   A.K. luria, The working brain, Harmondsworth 1973.

3

¹² I). Perkins,The Intelligent Eye. Leaming to Think by Lookingat Art, Los Angeles 1994, s. 4.

4

   Ibidem, s. 56.

5

   Ibidem, s. 11-56.

6

   B. Bloom i in., Taxonomy of educalional objectives. Handbook 1: Cognitive clomain, New York 1956,

7

   R. Fisher, Uczymy jak myśleć, Warszawa 1999, s. 125.

8

   R. Fisher, Uczymy jak się uczyć, s. 18.