220 (37)

sadniczych szkół zawodowych, którzy zamierzają bezpośrednio po skończonej szkole podjąć pracę zawodową. Dla pozostałych zaś stanowi otwarcie ku dalszej edukacji (najczęściej jej ostatniemu systematycznemu etapowi), bezpośrednio kierunkującej młodych w zawodowych poszukiwaniach. Wzajemne przenikanie się rynku edukacji i pracy stanie się także doświadczeniem wielu decydujących się na zaoczne tryby kształcenia czy stawiających na stopniowe gromadzenie doświadczeń zawodowych w toku nauki.

Czy i w jakim stopniu przestrzeń dorastania i próbowania różnych życiowych ról wypełniona jest także poszukiwaniami zawodowymi? Czy coś zmieniło się w tym względzie w nowej rzeczywistości społecznej, w sytuacji, gdy tradycyjny cykl życia, w którym określone grupy wiekowe przechodziły przez niemal identyczne przewidywalne fazy, zastąpiony został modelem indywidualnego biegu biografii społecznej pozbawionego elementu przewidywalności? Czy sytuacja taka wzmogła wysiłki jednostkowe w celu indywidualnego projektowania unikatowej trajektorii zawodowej kariery, czy wręcz przeciwnie - wobec owej nieprzewidywal-ności pozbawiła to projektowanie jakiegokolwiek sensu?

Badania wskazują, że planowanie własnej przyszłości zawodowej nie jest dominującym rysem doświadczeń zdobywanych na etapie dorastania. Młodzi wprawdzie chętnie myślą o przyszłości, ale przede wszystkim tej nieodległej, a dalsza jako niedookreślony przedział temporalny wiąże się głównie ze znakami zapytania i ambiWalencjami bardzo silnych w tej fazie życia emocji.

Zgodnie z tymi prawidłowościami:

-Adolescenci projektują przede wszystkim kolejny krok w dalszej karierze edukacyjnej, nie biorąc pod uwagę jego implikacji zawodowych, wynikowa kariera zawodowa podlega planowaniu tylko u tych, którzy świadomie skoncentrowali się na myśleniu perspektywicznym. Wprawdzie wraz z wiekiem liczba takich osób wzrasta (skupienie 1: na etapie wczesnej adolescencji - około 35%, na etapie późnej adolescen-cji już ponad 44% badanych), ale jednocześnie rosnąca świadomość społeczna i poszerzający się zakres doświadczeń biograficznych, choć bardziej konkretyzują projekty zawodowe, to jednak odnoszą je do nieco krótszych, bezpiecznych w swojej realności etapów życiowych i sprowadzają je na grunt zdefiniowanych, ale i bardziej jednostronnych motywacji działania. Wraz z wiekiem zmniejsza się też niemal o połowę liczba osób, które zadawala dryfowanie w teraźniejszości i pozostawienie sterowania biegiem życiowych zdarzeń przede wszystkim okolicznościom zewnętrznym. Te osoby nie chcą bądź nie potrafią zdobyć się na świadomą refleksję o własnej przyszłości (skupienie 2: etap wczesnej adolescencji — ok. 42%, etap późnej adolescencji — nieco ponad 22%). Co ciekawe

220