223 (40)

Krzemiany pasmowe (wstęgowe). W tej grupie strukturalnej dwa łańcuchy czworościa-nowe są złączone przez wspólne atomy tlenu w łańcuchy podwójne, czyli pasma (wstęgi). W najczęściej spotykanym typie wstęgi złączone są z sobą po dwa łańcuchy piroksenowe (rys. 3.62). W ugrupowaniu takim stosunek Si: 0=4: 11, gdyż można tu wyróżnić dwa

rodzaje czworościanów. W jednych, skierowanych narożami na zewnątrz, stosunek Si: O = = 1: 3; jest zatem taki jak w łańcuchu pirok-senowym. W innych czworościanach, połączonych z sobą wewnątrz wstęgi, stosunek Si: 0 = 1 : 2£, gdyż ha jeden atom krzemu przypada jeden tlen aktywny i trzy wspólne atomy tlenu. W strukturze liczba czworościanów obydwóch rodzajów jest jednakowa. Na dwa atomy krzemu przypada zatem pięć i pół atomów tlenu. Aby uniknąć liczby ułam-

3.62, Pasmo (wstęga) amfibólowc Si₄Ofr

kowej, wyrażamy to stosunkiem 4:11; stosunek ten otrzymujemy również, biorąc pod uwagę odcinek pasma, równy odległości translacyjnej. Na grupę [Supu]®^- przypada 6 wartościowości ujemnych.

Strukturę pasmową wykazują amfibole, tj. minerały zbliżone chemicznie do piro-ksenów; są podobnie jak one bardzo rozpowszechnione w powłoce ziemskiej. Do grupy tej należy np. tremolit Ca₂Mg5[Si₄O_u]₂(OH)₂. Płaszczyzny łupliwości w amfibolach są zawsze równoległe do kierunku wydłużenia pasm (do osi krystalograficznej Z).

W związku z istnieniem kilku typów łańcuchów, istnieje również kilka typów pasm o różnych odległościach translacyjnych w kierunku ich wydłużenia (Libeau, 1956).

Krzemiany warstwowe. W tej grupie strukturalnej istnieją warstwy utworzone z czworościanów stykających się z sobą w taki sposób, że każdy % trzech atomów tlenu każdegó czworościanu należy jednocześnie do dwóch atomów krzemu, u czwarty atom tlenu należy tylko do jednego czworościanu (rys, 3.63). Na jeden atom krzemu przypada więc 1 +|= —2% atomu tlenu. Wszystkie aktywne jony tlenu, po jednym z każdego czworościanu, śą skierowane w jedną stronę — w dół lub w górę W stosunku do płaszczyzny warstwy -tworząc poziom aktywny (rys. 3.63b).

Każda taka warstwa czworościanowi z* pośrednictwem poziomu aktywnych jonów tlenu może być związana poprzez kationy o koordynacji ośmiościanowej z analogiczną drugą warstwą czworościanową. W ten sposób powstają charakterystyczne dla wielu struktur warstwowych pakiety trój warstwowe (rys. 3.64), zbudowane z warstwy wewnętrznej ośmiościanowej oraz dwóch warstw zewnętrznych czworościanowych (krzemo--tlenowych).

W innych przypadkadi* np. w mineraładi należących do grupy kaolioitu, pakiety są dwuwarstwowe, złożone £ warstwy czwOTOfettcowa - krzeoKhtknowęj i warstwy ośmio-

123