22 (716)

I H-łic-.f-l.i ■ I :ii-fnrvVi )    £v\Amwto>*?)«MVM?*2». lA>f«Kl»i .~>:ii»

:«N'łTMJ.W-l54«Ąvl-r WN PWN 30Of

Ryc. 1.11. Stabilizacja zapotrzebowania na zasoby Żiódlo: Dembowski (19S9:83).

-    zasoby naturalne są nic tylko nakładem produkcyjnym. Mogą zostać naruszone funkcje biologiczne środowiska, zbliżając się do minimum biologicznego utrzymania się różnych subsystemów przyrodniczych, dla których środowisko jest otoczeniem. Zasoby stanowią takie element krajobrazu, mają walory poznawczo-estc-tycznc;

nie wolno pomijać alternatywnych sposobów użytkowania zasobów ich zużywanie oznacza utratę pewnych możliwych korzyści, zasoby mają więc charakter kompleksowy lub konkurencyjny. Każda decyzja dotycząca użytkowania środowiska oznacza ograniczenie lub likwidację korzyści równoległych. Szczególną uwagę budzą zmiany nieodwracalne. Wycięcie lasu oznacza przekształcenie krajobrazu, niebezpieczeństwo nasilenia erozji, zmianę stosunków wodnych, zmiany różnorodności gatunkowej, utratę walorów estetycznych i rekreacyjnych, lindanie szczupłości zasobów leśnych oznacza zajęcie się tylko częścią symultanicznego uszczuplania wielu zasobów. Innym problemem jest kolejność czerpania z zasobu dostępnych korzyści. Konieczne jest dostrzeganie asymetrii opcji kolejność pozyskiwania decyduje

0    sumie korzyści. Asymetria powoduje, że decyzje mające na celu doraźne korzyści ekonomiczne zaprzepaszczają ekologiczne i estetyczne walory¹ zasobu;

-    istnieją szkodliwe następstwa zużywania zasobów dla jakości i dostępności samych zasobów. Generowana przez system ekonomiczny eksploatacja zasobów i gromadzenie się odpadów ma coraz bardziej charakter integralny i globalny. Łatwo więc może być zaburzona zdolność do samoodnawiania się, samooczyszczania ekosystemów. Jeśli naruszone zostaną te warunki, proces wzrostowy zostanie spowolniony, jego koszty będą rosły, a w krańcowych sytuacjach może on w ogóle ustać. Postępująca w szybkim tempie deforcstacja może np. wywołać negatywne zmiany, lokalne i międzyregionalne, opadu deszczu, klimatu i warunków bytowania roślin

1    zwierząt. Rezultatem tego może być katastrofalny spadek zdolności produkcyjnych obszarów leśnych i rolniczych;

• istnieje niepewność odnośnie do naturalnych procesów w biosferze i efektów ludzkiej działalności, społecznych efektów degradacji środowiska. Dynamika systemów ekologicznych ma charakter nieliniowy, jest związana z efektami różnych skal, nieciąglo.ś-cianii, progami itp. Nie można przewidzieć, jak substytucja pewnych elementów kapitału natury wpłynie na jego funkcjonowanie i św iadczenie usług. W szczególności jest

li iłilłniiM) C. IrtriM* li    vj». W-ihiwm ?»:$

ISBN 97R-M-4I- I5WSJI. C bv WN PWNil»:«

to istotne. jeśli potencjalne niekorzystne zmiany będą miały charakter nieodwracalny (niekoniecznie w sensie absolutnym).

W ocenie teorii względnej szczupłości zasobów trzeba zwrócić uwagę na jeszcze jeden problem. Istnieją dwie drogi ubywania zasobów naturalnych:

•    w wyniku rozwoju gospodarczego angażuje się i zużywa coraz większą ilość zasobów, przy czym dzieje się to w pewnym logicznym porządku, tj. przechodzi się od zasobów lepszych do gorszych;

•    racjonalność rynku nie jest tak doskonała, jak zakłada teoria neoklasyczna, co oznacza, że ubytek zasobów to nie ty lko skutek pewnej logiki, ale i marnotrawstwa.

Zwolennicy względnej szczupłości zasobów zwracają jednak uwagę przede wszystkim na pierwsze zjawisko.

tr-x

Mimo żc problem wystarczalności zasobów nic jest nowy, wciąż brak konsensusu odnośnie do tej kwestii.

Zgodnie z definicją Lionela Robbinsa (1898-1984), ekonomia jest nauką zajmującą się problemami alternatywnego wykorzystania różnych, zawsze ograniczonych ilościowo i mających niejednakową produktywność czynników wytwórczych. Tę neokla-syczną definicję trudno odrzucić, ale panuje coraz powszechniejsze przekonanie, że leżące u jej podstaw kategorie „wyboru" oraz „ograniczoności" muszą dotyczyć nie tylko zasobów materialnych i energetycznych, ale szeroko rozumianych warunków ekologicznych, w których odbywa sic proces gospodarowania. Pojęcie ograniczoności w odniesieniu do owych warunków oznacza (Fiedor 1992: 28-29):

•    ograniczoność podstawowych zasobów naturalnych i nośników energii niezbędnych do kontynuacji procesu wzrostu gospodarczego (tradycyjnie uwzględniana);

•    ograniczoność podstawowych komponentów środowiska współdecydujących o jego jakości, takich jak: powietrze atmosferyczne, wody powierzchniowe i podziemne, przestrzeń geograficzna. Ograniczoność ta dotyczy na ogól nie tyle bezwzględnej ilości owych komponentów, ile ich stanu jakościowego, będącego z jednej strony pochodną wielkości emitowanych zanieczyszczeń, z drugiej zaś-zdolności samorcgula-cyjnych różnych ekosystemów;

•    ograniczoność wynikająca z zapotrzebowania (popytu) na czyste środowisko - dążenia do zaspokajania przez różne elementy środowiska naturalnego potrzeb o charakterze psychologicznym, estetycznym, czyli potrzeb zdeterminowanych kulturowo.

Następna strona