Scan (22)

452 Cz. II.: XII. Wzory wpływu

rozważań i ponieważ mutatis matandis jest ono bardzo podobne do omawianego wyżej, ograniczymy się w tym miejscu do podniesienia tylko kilku istotnych pytań.

Czy mężczyźni i kobiety zwracają się zwykle po radę do innych ludzi w tym samym co oni wieku; tej samej pici. z tej samej klasy społecznej czy grupy religijnej? Jaka jest na przykład rola wieku? Na ile powszechna jest tendencja (uchwytna w danych zebranych zarówno w Rovere, jak i w Southtown), iż ludzie podlegają wpływom osób nieco od siebie starszych? Czy i jak różnią się pod tym względem rozmaite rodzaje społeczności i różne podkultury w społeczeństwie amerykańskim? Kiedy młody chłopak zwraca się o poradę do człowieka starszego i doświadczonego, kiedy zaś omawia swoje sprawy z chłopcem w swoim wieku¹? Wiele także pozostaje do wyjaśnienia, jeśli chodzi o kanałizowanie wpływu wedle podziału płci. W badaniach z Rovere i z Southtown stwierdzono, że mężczyźni najczęściej wskazują osoby tej samej płci. podczas gdy kobiety równie często wymieniają mężczyzn, co kobiety jako ludzi wpływowych. Dalsze badania z pewnością ujawniłyby obszary wpływu praktycznie zmonopolizowane przez mężczyzn, inne przez kobiety, inne jeszcze dzielone mniej więcej po równi przez mężczyzn i kobiety².

Chociaż podstawowy kierunek przekazywania wpływu przebiega, jak się wydaje, od wyższych warstw społecznych w dół, istnieje również dostrzegalny przepływ w odwrotnym kierunku. W jakich zatem sytuacjach ludzie podlegają przede wszystkim wpływom osób zajmujących tę samą pozycję społeczną, w jakich zaś ludziom na szczeblach niższych lub wyższych? Należy przede wszystkim odnaleźć przypadki odbiegające od normy, kiedy to ludzie zajmujący wysoką pozycję w jakiejś hierarchii (władzy, klasy, prestiżu) podlegają wpływom osób o pozycji niższej. Tak więc w niewielkiej liczbie przypadków mieszkańcy Rovere o wysokim statusie społecznym stwierdzili, że podlegają wpływom ludzi uważanych powszechnie za pozbawionych większego znaczenia. Zebrane przez nas materiały wskazują na możliwość, że ludzie znajdujący się na szczycie drabiny społecznej, mający najpewniej duże poczucie pewności siebie i bezpieczeństwa własnego statusu, są bardziej skłonni - niż jednostki z warstw średnich (czujące się prawdopodobnie mniej pewnie) - szukać sporadycznej porady u ludzi znajdujących się na dole hierarchii. Chociaż przypadki tego rodzaju są przypuszczalnie nieliczne, mogą dostarczyć istotnych wskazówek co do funkcjonowania wpływu między ludźmi. Tak jak w wypadku koncentracji wpływu, skupiając uwagę badawczą na wzorach dominujących, nie należy tracić z poła widzenia pouczających wzorów pomocniczych.

Tego rodzaju pytania da się z łatwością mnożyć; te, które sformułowano wyżej, powinny jednak wystarczyć do zarysowania podstawowych problemów, jakie stawia nasza pierwotna analiza. Nie ulega wątpli wości, że wszystkie te pytania trzeba stawiać za każdym razem, dla każdej odrębnej dziedziny wpływu, ponieważ jest całkiem możliwe, iż wzory będą wyraźnie odmienne, w zależności od obszaru zachowań i postaw, na którym wywierany jest wpływ.

Obszaiy wpływu. Obszar monomoificzny i polimoificzny

Osoby wpływowe w Rovere różnią się znacznie między sobą. jeśli chodzi o liczbę dziedzin działalności, w których wpływają na innych ludzi. Niektóre z nich - możemy je nazwać monomoificzny mi - są wielokrotnie wymieniane jako wywierające wpływ, lecz tylko w jednej, dość wąsko określonej dziedzinie, na przykład w dziedzinie polityki albo reguł dobrego gustu, albo mody. Osoby wywierające wpływ o charakterze monomorficznym są „ekspertami” w wąskiej dziedzinie i wpływ ich nie rozprzestrzenia się na inne obszary decyzji. Inni ludzie, co obejmuje dużą liczbę osób najbardziej wpływowych, sąpolimoificzni. to znaczy ich wpływy sięgają najrozmaitszych (czasem na pozór nie powiązanych) dziedzin działalności. Chociaż te dwa typy były w naszym badaniu łatwo uchwytne, wiemy o nich jeszcze niewiele. Przede wszystkim należy ustalić ich dynamikę. W jakich warunkach osoba wpływowa pozostaje monomorficzna? Czy jest to typ stabilny, czy też chodzi tu raczej o pewien etap zdobywania wpływu, tak iż dzięki przeniesieniu prestiżu z jednej dziedziny na inne („efekt odbicia”) monomorficzny wpływ wywierany przez jednostkę nabiera w odpowiednim czasie charakteru polimorficznego? Być może wpływ monomoificzny występuje jedynie w dziedzinach wymagających wysokiej specjalizacji i dających niewielkie uznanie społeczne? W takiej sytuacji osoba mająca wpływ monomorficzny - na przykład biofizyk - proszona jest o opinię wyłącznie w kwestiach ściśle związanych z obszarem jej kompetencji: „Co należy zrobić w sprawie National Science Foundation?” Wpływ taki może się jednak szybko przekształcić w polimorficzny, wywierany w najrozmaitszych dziedzinach. „Autorytet” podlega bowiem generalizacji i może być przenoszony.

Możemy także porównać liczbę dziedzin, które obejmują wpływy osób o orientacji lokalnej i kosmopolitów. Dane z Rovere pozwalają na przypuszczenie, że obszary wpływów ludzi o nastawieniu lokalnym i kosmopolitów są nie tylko odmienne, ale że wpływy tych pierwszych są bardziej poiimorficzne, drugich zaś - monomorficzne. Wpływy osób o nastawieniu lokalnym, oparte w dużej mierze na ich osobistych „stosunkach”, najwyraźniej rozgałęziają się na wiele rozmaitych dziedzin. Wpływy kosmopolitów, wynikające zwykle z przypisywanych im specjalistycznych kwalifikacji, są z reguły bardziej ograniczone.

Dobrze byłoby się również dowiedzieć, czy te same osoby wywierają na jednych ludzi wpływ monomorficzny, na innych zaś polimorficzny. Może się na przykład okazać, iż osoby wpływowe - oferując porady ludziom z własnej warstwy społecznej -czynią to zwykle w wielu dziedzinach naraz, podczas gdy ich wpływ na decyzje ludzi z niższej warstwy społecznej jest bardziej ograniczony. Nie należy jednak zakładać, że to jednostki są monomorficzne lub poiimorficzne, ale raczej, że funkcjonują one jako taki czy inny typ, w zależności od struktury sytuacji³.

Również w tym wypadku zakładamy, iż zaobserwowane wzory będą różne dla różnych obszarów wpływu. Ogólny problem obszarów wpływu omówimy krótko w następnej części niniejszego rozdziału.

Praca E. Katza i P. F. Lazarsfelda (Persona! Influence) stanowi poważny krok naprzód w próbach odpowiedzi na tego rodzaju pytania.

S. N. Eisenstadt stwierdza (patrz Communication pmcesses among immigranrs in Israel. „Public Opinion Quarterly” 1952, 16, s. 42-58), że rozróżnienie to jest „wyraźnie uchwytne” wśród rozmaitych grup europejskich imigrantów w Izraelu. R. E. Agger wyodrębnił (Power attiibutions in the local community: iheoretical and research considerańons, „Social Forces” 1956, 34, s. 322-331) rodzaje wpływu wywieranego przez poiimorficzne osoby wpływowe w dziedzinie polityki oświatowej, samorządu lokalnego i opieki społecznej w małym miasteczku.