Scan (16)

440 Cz. II.: XII. Wzory wpływu

Zainteresowanie osób wpływowych o orientacji lokalnej bezpośrednimi kontaktami z ludźmi jest zatem po części rezultatem, po części zaś narzędziem tego szczególnego rodzaju wpływu. „Sukces życiowy” człowieka zorientowanego lokalnie zdobywany jest najwyraźniej poprzez dobre kontakty z ludźmi. Ponieważ utrzymywał on wielorakie stosunki osobiste na długo przedtem, zanim rozpoczął swą dorosłą karierę, najłatwiej jest się mu na nich opierać również później, na dalszych etapach tej kariery.

Inaczej jest w wypadku ludzi wpływowych-kosmopolitów. Jako że większość z nich dopiero od niedawna wchodzi w skład społeczności, nie wykorzystują oni - bo i wykorzystywać nie mogą - więzi osobistych jako podstawowego środka prowadzącego do zwrócenia na siebie uwagi. Przybywają zwykle do miasta z prestiżem i kwalifikacjami związanymi z ich zawodem i „światowym” obyciem. Swoją wspinaczkę po drabinie prestiżu rozpoczynają od stosunkowo wysokiego szczebla. Zajęcie określonej pozycji w lokalnej strukturze umożliwiły im ich wcześniejsze osiągnięcia i przedtem zdobyte kwalifikacje. Kontakty osobiste są w o wiele większym stopniu rezultatem posiadanych wpływów aniżeli środkiem prowadzącym do ich zdobycia.

Powyższe różnice we wzorach kariery zawodowej mają interesujące konsekwencje, jeśli chodzi o trudności, z jakimi muszą się borykać ludzie wpływowi tych dwu odmiennych typów. Istnieją dane wskazujące na to, że w porównaniu z kosmopolitami ludzie zorientowani lokalnie wolniej zdobywają swe wpływy. Doktor A., duchowny, kosmopolita i czytelnik gazet, w ten oto sposób skomentował łatwość, z jaką zyskał znaczenie w społeczności:

„Dobra strona pozycji duchownego polega na tym, że człowiek się nie musi [podkr. R.K.M.] niczym wykazywać. Jest natychmiast akceptowany i przyjmowany we wszystkich domach, włącznie z tymi najlepszymi”.

Choć prostoduszne spostrzeżenie to odzwierciedla fakt o zasadniczym znaczeniu: przybysz ze świata szybciej zyskuje pozycję wśród ludzi wpływowych w społeczności lokalnej. Osoby zorientowane lokalnie muszą się najpierw „wykazać”. Tak więc miejscowy prezes banku, któremu przejście z pozycji chłopca na posyłki na obecne stanowisko zajęło czterdzieści lat życia, z uczuciem opowiada o „żmudnej, długiej drodze”, jaką przebył dążąc do awansu.

Struktura wieku osób wpływowych o nastawieniu lokalnym i kosmopolitycznym stanowi również pewien wskaźnik tempa zdobywania wpływów. Czternaście z szesnastu osób o orientacji lokalnej to ludzie w wieku powyżej 45 lat, podczas gdy tylko niecałe dwie trzecie kosmopolitów znajduje się w tej starszej grupie wieku.

W porównaniu z kosmopolitami ludzie o nastawieniu lokalnym nie tylko wolniej zdobywają wpływy, ale proces ten wiąże się także z pewnymi szczególnymi trudnościami wynikającymi z lokalnego charakteru ich kontaktów. Wydaje się, że owe kontakty mogą zarówno pomagać, jak i przeszkadzać miejscowemu chłopcu w osiągnięciu sukcesu. Musi on przezwyciężyć przeszkodę polegającą na tym, że był doskonale znany społeczności w okresie swojego dzieciństwa. Musi w jakiś sposób umożliwić innym ludziom uświadomienie sobie zdecydowanej zmiany, jaka zaszła w jego statusie społecznym. Co najważniejsze, ludzie, którym kiedyś podlegał, muszą obecnie uznać w nim przełożonego. Problem ten dostrzegano zresztą od setek lat. Kipling powtarza jedynie obserwację św. Mateusza (13), kiedy mówi: „Proroków czci się wszędzie na ziemi - z wyjątkiem wioski, w której się urodzili”. Trudności związane z awansem w strukturze wpływów, na jakie napotyka człowiek miejscowy, można ściśle ująć w terminach socjologicznych: zmiana statusu jednostki w grupie, zwłaszcza jeśli następuje w sposób gwałtowny, zmusza innych ludzi do zmodyfikowania postaw w stosunku do takiej ruchliwej jednostki oraz do przebudowania z nią stosunków. Istniejąca uprzednio struktura stosunków utrudnia przez pewien czas awans jednostki zorientowanej lokalnie. Dopiero wtedy, kiedy przełamie ona owe zastane wyobrażenia na swój temat, inni ludzie zaakceptują odwrócenie ról, którym jest zdobycie wpływów przez osobę miejscową. Jeden z prawników Rovere, osoba wpływowa o nastawieniu lokalnym, dokładnie opisuje to zjawisko:

..Ludzie w mieście znali mnie tak dohrze. że kiedy rozpocząłem praktykę, traktowali mnie początkowo tak. jakbym by? jeszcze dzieckiem. Trudno mi to było przezwyciężyć. Dopiero wtedy, kiedy zainteresowałem się rozmaitymi sprawami publicznymi, kiedy zostałem przewodniczącym organizacji demokratycznej i zacząłem się ubiegać o urząd stanowy (wiedząc zresztą doskonale, że nie zostanę wybrany), zaczęli traktować mnie poważnie”.

Kosmopolita nie musi przełamywać miejscowych, zastanych wyobrażeń na swój temat, zanim jego status jako osoby wpływowej zacznie być „traktowany poważnie”. Jak widzieliśmy, jego referencjami jest prestiż i autorytet osiągnięć dokonanych gdzie indziej, poza miasteczkiem. Kosmopolita jest zatem w mniejszym stopniu zainteresowany szerokim wachlarzem osobistych kontaktów z dwu przyczyn. Po pierwsze, posiadane przezeń wpływy są raczej wynikiem prestiżu aniżeli wzajemnych stosunków z innymi mieszkańcami społeczności. Po drugie, nie musi się borykać z problemem obalenia zdezaktualizowanych wyobrażeń na swój temat z czasów dzieciństwa i w związku z tym nie potrzebuje się tak bardzo koncentrować - jak człowiek wpływowy zorientowany lokalnie - na podtrzymywaniu osobistych kontaktów z obywatelami społeczności.

Odmienność dróg, jakimi kosmopolici i ludzie o nastawieniu lokalnym zdobywają swe wpływy, pomaga więc wyjaśnić różnice w ich orientacji wobec społeczności lokalnej, wraz ze wszystkimi tych orientacji konsekwencjami.

Działanie statusu społecznego. Wpływ na innych ludzi

Czytelnik mógłby dojść do wniosku, że rozróżnienie lokalnie i kosmopolitycznie zorientowanych osób wywierających wpływ stanowi jedynie odzwierciedlenie różnic w ich wykształceniu i pozycji zawodowej. Tak jednak nie jest.

Prawdą jest, że spośród naszych respondentów kosmopolici mieli istotnie wyższe wykształcenie formalne niż osoby o orientacji lokalnej. Wszyscy (oprócz jednego) kosmopolici mieli ukończoną co najmniej szkołę średnią; spośród lokalnie nastawionych osób wpływowych tylko natomiast połowa. Jednocześnie połowa osób o nastawieniu lokalnym pracuje w „wielkim biznesie”, podczas gdy w grupie tej znajduje się zaledwie dwu z czternastu kosmopolitów. I dalej: połowa kosmopolitów - lecz mniej niż jedna trzecia ludzi zorientowanych lokalnie - pracuje w wolnych zawodach.