22 (840)

42 Marzena Podrez-Radziszewska. Włodzimierz Dudziński

Rys. 3.7. Obraz powierzchni próbki w kolejnych etapach przygotowywania zgładu metalograficznego: a) po szlifowaniu na papierze o drobnej ziarnistości (800x), b)po polerowaniu (stan nictrawiony). c) po polerowaniu i trawieniu (stan trawiony)

poleruje się na szybko obracających się tarczach. Polerowanie należy zakończyć po zniknięciu ostatnich rys od szlifowania. W końcowym etapie polerowania próbkę należy obracać. Zbyt długie polerowanie może doprowadzić do powstania relifu, tzn. nierówności powierzchni spowodowanych szybszym ścieraniem się miękkich składników struktury.

Polerowanie może być również wykonane elektrolitycznie. Do naczynia wypełnionego elektrolitem zanurzana jest próbka stanowiąca anodę. Katodę stanowi płytka wykonana ze stali nierdzewnej lub platyny. Po podłączeniu prądu stałego o odpowiednio dobranym napięciu i natężeniu, następuje rozpuszczanie anody (próbki). Proces ten zachodzi najintensywniej w tych miejscach, gdzie jest największa gęstość prądowa, czyli na nierównościach. W wyniku zróżnicowanego rozpuszczania powierzchnia próbki wyrównuje się, czyli poleruje. Główną zaletą polerowania elektrolitycznego jest uniknięcie powierzchniowego zgniotu powstającego podczas polerowania mechanicznego i znaczne skrócenie czasu polerowania.

Po wypolerowaniu powierzchnię próbki przemywa się w strumieniu wody i suszy w strumieniu powietrza. Prawidłowo wykonany szlif nie może mieć widocznych rys, a jego powierzchnia powinna być płaska i czysta.

Trawienie szlifów

Trawienie próbek polega na działaniu odczynnikiem trawiącym na wypolerowany zgład próbki. Odczynnik należy dobierać odpowiednio do składu chemicznego próbki. Odczynniki do ujawniania mikrostruktury stopów żelaza podaje PN-61/H-04503, natomiast do stopów metali nieżelaznych PN-75/H-04512. Do trawienia stali węglowych, stali niskostopowych i żeliwa powszechnie stosuje się odczynniki Mil Fe (nital) i Mi3Fe (pi-kral), będące alkoholowymi roztworami kwasu azotowego i pikrynowego.

Najczęściej trawi się przez zanurzenie próbki zgładem do góry, w naczyniu wypełnionym odczynnikiem. Lekkie zmatowienie polerowanej płaszczyzny świadczy o tym, że trawienie należy przerwać, przemyć w strumieniu wody i wysuszyć. Zasadą jest, że próbkę lepiej jest niedotrawić niż przetrawić, gdyż zbyt słabo wytrawioną próbkę można poprawić przez dotrawienie, natomiast przetrawione próbki wymagają ponownego wykonania zgładu. Obrazy powierzchni próbki obserwowane po kolejnych etapach przygotowania przedstawiono na rys. 3.7.

Zadania do wykonania

1.    Praktyczne zapoznanie się z budową i obsługą mikroskopu metalograOcznego oraz dobór obiektywów i okularów w celu uzyskania wymaganego powiększenia.

2.    Praktyczne poznanie sposobu przygotowywania próbek do badań mikroskopowych.

3.    Ustawienie wskazanej próbki na stoliku mikroskopu,

4.    Oświetlenie próbki,

5.    Ustawienie określonego powiększenia,

6.    Uzyscanie dobrego jakościowo obrazu oglądanej powierzchni próbki.