22 (872)

Przechodząc drogą stopniowej konkretyzacji (kolejnych przybliżeń) od wyższych do coraz niższych szczebli abstrakcji, metoda ekonomii politycznej coraz bardziej przybliża ją do rzeczywistości konkretnego procesu gospodarczego oraz osiąga stopień konkretności, który pozwala na bezpośrednią konfrontację sformułowanych przez naukę ekonomiczną praw i teorii z rzeczywistością. Wówczas dopiero otwarta jest droga dla weryfikacji.

Ekonometria jako narzędzie konkretyzacji praw ekonomii politycznej

Przy omawianym postępowaniu badawczym ważną rolę odgrywa rozwinięta w ciągu ostatniego trzydziestolecia metoda, która nazywa się ekonometrią ³⁶. Ekonometria zajmuje się liczbową konkretyzacją praw ustalonych przez ekonomię polityczną na podstawie konkretnego opisu procesów gospodarczych, którego dostarcza statystyka gospodarcza. Posługuje się przy tym aparatem naukowym statystyki matematycznej.

Dla ilustracji przytoczymy dwa przykłady. Ekonomia polityczna formułuje prawo popytu i podaży w postaci praw funkcjonalnych, którym można nadać wyraz matematyczny. Ekonometria umożliwia ustalenie konkretyzacji postaci zależności funkcjonalnej między popytem na określony towar a jego ceną oraz dochodem konsumentów w danych warunkach historycznych: na przykład w Polsce w 1959 r. — między popytem na masło, jego ceną oraz dochodem robotników i pracowników umysłowych. Ekonomia polityczna formułuje prawa procesu reprodukcji i akumulacji, ustala, w danych warunkach, ogólny związek między tempem wzrostu wytwarzania środków produkcji a tempem wzrostu wytwarzania środków konsumpcji. Ekonometria umożliwia ustalenie konkretnego liczbowego wyrazu tego związku w konkretnych warunkach historycznych, np. w Polsce w 1959 r: Zatem ekonometria stanowi ważne narzędzie najdalej idącej konkretyzacji formułowanych przez ekonomię polityczną praw i teorii, a przez to służy jako środek ich weryfikacji.

wzięto pod uwagę”. (Teoria rozwoju kapitalizmu, wyd. cyt., s. 33). Następnie zaś wyjaśnia, że zadaniem tomu II i III było uwzględnienie czynników pominiętych świadomie w tomie I, tzn. przeprowadzenie analizy na coraz niższych szczeblach abstrakcji. (Tamże, s. 35).

⁸⁶ Nazwa ekonometria została wprowadzona w 1926 r. przez norweskiego ekonomistę Ragnara Frischa w rozprawie Sur un probleme d’economie pure. Została ona utworzona na wzór nazwy „biometria”, która już dawno ma prawo obywatelstwa, a która stosowana jest dla określenia dziedziny badań biologicznych, posługującej się aparatem statystyki matematycznej. Od dawna też jest w użyciu wyraz „antropometria” dla oznaczenia podobnej dziedziny badań antropologii fizycznej. Na temat ekonometrii' zob. Oskar Lange, Wstęp do ekonometrii (zob. O. Lange, Dzieła, t. V).

/

109