230 231

kowych i należy doń szkołę odpowiednio przygotować, traktując tę współpracę jako integralny element programu wychowawczego.

Uczestnictwo dzieci w bieżącym życiu różnych środowisk społecznych (szkolnego, rodzinnego, rówieśniczego), o czym już wspomniałem, jest nadrzędną wartością pracy wychowawczej. Uczestnictwo bowiem, a nie bierne istnienie, powoduje „pobór” informacji z tych środowisk, ich selekcjonowanie, przetwarzanie, stymulujące aspiracje i dążenia edukacyjne dzieci. Włączenie więc dzieci w nurt życia społecznego, najszerzej rzecz pojmując, należy do podstawowych powinności edukacyjnych nauczyciela — wychowawcy. Jedną z możliwych form w tym zakresie może być współudział dzieci w planowaniu pracy edukacyjnej nauczyciela'.

Wspomniany współudział dzieci klas początkowych w planowaniu pracy pedagogicznej nauczyciela może, dla przykładu, dotyczyć: przygotowywania materiału ilustracyjnego, okazów naturalnych, potrzebnych w pracy edukacyjnej dzieci; przeprowadzenia rozmów czy wywiadów z określonymi osobami; świadczenia, wspólnie z nauczycielem, pomocy edukacyjnej innym dzieciom napotykającym trudności w nauce itp.

Okres dzieciństwa, objęty edukacją wczesnoszkolną, determinuje dalszy los edukacyjny dziecka. Stąd też praca wychowawcza nauczyciela w klasach początkowych, włączona w nurt życia szkolnego, ma istotne znaczenie w rozwoju aspiracji i dążeń edukacyjnych dzieci. Wychowanie „bez lęków i stresów”, oparte na harmonijnym współdziałaniu dzieci i nauczycieli, jest stymulatorem rozwoju zdrowia fizycznego i psychicznego, o czym już pisałem. To zaś jest możliwe wówczas, kiedy dobrze poznaliśmy nasze dzieci, rozumiemy ich potrzeby i dążenia edukacyjne, a także problemy, kiedy porozumiewamy się z nimi, a wreszcie wtedy, kiedy wspólnie z nimi poznajemy świat, ciekawy i barwny, a zarazem piękny. Taka postawa czy nastawienie edukacyjne, niesłychanie trudne do urzeczywistnienia a zarazem konieczne, pozwoli nauczycielom na dobór takich form pracy wychowawczej, które odpowiadają aspiracjom i potrzebom dzieci. ¹

VIII. METODY WSPIERANIA AKTYWNOŚCI EDUKACYJNEJ DZIECKA

1. POJĘCIE METODY

Pojęcia „metoda” używa się zazwyczaj w celu określenia sposobu stosowanego systematycznie. „Sposób jest zatem pojęciem nadrzędnym w stosunku do „metody”. Nie każdy bowiem sposób jest metodą. Metodą jest tylko sposób stosowany systematycznie.

W związku jednak z przedstawionym rozróżnieniem powstaje pytanie: czym jest sposób? Sposób to jakiś tok działania. Nie każdy jednak tok działania nazwiemy „sposobem”, ale tylko to działanie, które ma charakter świadomy.

W każdym toku działania występują określone stadia wzajemne z sobą powiązane w ten sposób, że przebycie określonego stadium, tzn. pewnego wycinka czasowego danego działania, warunkuje z kolei wystąpienie następnego stadium.

Możemy więc sformułować ogólny zakres znaczeniowy pojęcia „sposób". Sposobem danego działania będzie tylko to działanie, które składa się z określonych czynności stanowiących jego stadia, zgodnych ze świadomym zamierzeniem osoby działającej. Ten pogląd w zakresie rozumienia „sposobu” jest zgodny z propozycją T. Kotarbińskiego'. Autor ten bowiem pisze: „[...] sposobem danego działania jest to, z jakich i jak wzajem ustosunkowanych czynności składa się to działanie, jeżeli przy tym działający tak właśnie działać zamierzył”^{2 3}.

Tak więc metoda to sposób stosowany systematycznie, świadomie i mogący być wielokrotnie, a nie jednostkowo, wykorzystany w działaniu.

231

1

Por.: M. Łobocki Wychowanie w klasie szkolnej. Warszawa 1974, WSiP.

2

   Por.: T. Kotarbiński O pojęciu metody. W: Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk. Wrocław-Warszawa-Kraków 1961. Ossolineum, s. 524-535.

3

   Tamże, s. 532.