236 237

Podstawową metodą, należącą do kategorii metod heurystycznych. jestjhetoda problemową.. Uczniowie, jak już wspomniałem, znajdują się w pewnej sytuacji. Sytuacja ta jest nieokreślona, tzn, nie wszystkie jej elementy są im wiadome. Ten fakt jest źródłem inspiracji poznawczej, a więc nieokreśloność danej sytuacji stymuluje i wspiera aktywność edukacyjną uczniów. Wspomnianą nieokreśloność aktualizują w procesie edukacyjnym metody problemowe. Ich naturą jest bowiem określona sytuacja dydaktyczna, zawierająca pewne niewiadome czy też nieokreśloność na tle treści już uczniom znanych. Tajk_więc istfiliuiietod problemowych sprowadza się do sposobu kontaktu uczniów z określonymi treściami. Może więc nauczyciel wspierać aktywność edukacyjną uczniów prezentując im w określonej sytuacji tzw. układ treści o niepełnych danych, wymagających jednak procedury wyjaśniania relacji wzajemnych między danymi elementami treści. Wszystko to razem stanowi o istocie problemowego wspierania aktywności edukacyjnej uczniów.

O JMetoda dyskuąjiJjest niewątpliwie źródłem inspiracji poznawczej. Polega ona najogólniej na wzajemnej wymianie myśli między poszczególnymi uczniami, zmierzającej do odkrycia jakiejś prawdy lub prawideł działania w danym zakresie.

Dyskusję inicjuje nauczyciel, formułując określony problem, który wymaga rozwiązania. W tym znaczeniu metoda dyskusji stanowi jeden ze sposobów rozwiązania problemów, występuje więc w powiązaniu z metodą problemową.

Między jednak metodą problemową a metodą dyskusji istnieją również pewne różnice. Sprowadzają się one przede wszystkim do tego, że czynność rozwiązywania problemów, inicjowana określonym układem treści w sytuacji problemowej, może mieć charakter indywidualny (bez wymiany myśli między poszczególnymi uczniami a nauczycielem), rozwiązywanie problemów może być również wynikiem dyskusji zbiorowej. W pierwszym przypadku stosujemy wyłącznie lub prawie wyłącznie metodę problemową, natomiast w drugim — metodę problemową w powiązaniu z metodą dyskusji.

Efektywność metody dyskusji jest ponadto uzależniona od przygotowania uczniów do wymiany myśli na określony temat. Uczniowie muszą umigć prowadzić dyskusję, tzn. muszą posiadać zdolność jednoznacznego formułowania poglądów, pytań w stosunku do wypowiadających się kolegów bądź wypowiedzi nauczyciela, doboru odpowiednich

V •

I

argumentów uzasadniających wypowiadane poglądy, słuchania argumentów swoich kolegów i ewentualnego formułowania kontrargumentów modyfikujących wypowiadane sądy w stosunku do dyskutowanego problemu.

Nie bez znaczenia dla jakości dyskusji jest również jej forma. Z tego też względu nauczyciel w odpowiedni sposób, przy wykorzystaniu między innymi metod informacyjnych, zaznajamia uczniów z podstawowymi cechami dobrze prowadzonej dyskusji, a w szczególności, że: wypowiedź w dyskusji powinna cechować jasność i zwięzłość, a ponadto umiejętność uważnego słuchania wypowiedzi kolegów, zabieranie głosu powinno odbywać się po uprzednim zezwoleniu prowadzącego dyskusję, uczniowie powinni wiedzieć również, że każdą dyskusję trzeba podsumować i sformułować jednoznaczne wnioski.

Metodę dyskusji wykorzystujemy najczęściej w toku nauczania systematycznego. Niemniej już w edukacji wczesnoszkolnej stosujemy elementy dyskusji w szczególności w toku rozwiązywania problemów otwartych za pomocą pracy zbiorowej lub grupowej, o czym bardziej, szczegółowo niżej.

Rozszerzenie zakresu stosowania metody dyskusji może być ważkim czynnikiem rozwijania umiejętności myślenia dzieci, formułowania dłuższych wypowiedzi, obrony kształtujących się stopniowo poglądów na określone zagadnienia, jak również umiejętności współżycia' społecznego (np. uzgadnianie w toku dyskusji stanowiska klasy, grupy wobec odpowiednich spraw).

Swoistą odmianą metody dyskusji jest metoda dialogu. Czym jest ^ metoda dialogu, jakie są jej symptomatyczne cechy? Metoda dialogu jest po prostu rozmową co najmniej dwojga osób. Nie ma tutaj, jak w przypadku dyskusji, osoby kierującej rozmową, wszyscy uczestnicy rozmowy czy uczestniczący w dialogu są równoprawnymi partnerami. Dialog jest formą porozumiewania się jednostek między sobą. W toku aktualizacji metody dialogu, wspierającej aktywność edukacyjną uczniów, nie ma w zespole klasowym liderów, wszyscy w stosunkach interpersonalnych (także i nauczyciel) są partnerami. Partnerzy zaś mają się porozumiewać ze sobą. Porozumiewanie się w toku rozmowy, o czym już wspomniałem, ma znaczenie priorytetowe, swoiste w procesie stosowania metody dialogu w edukacji wczesnoszkolnej.

Podstawowym warunkiem urzeczywistniania metody dialogu w edukacji wczesnoszkolnej jest odpowiednie nastawienie nauczyciela,

237