23 (327)

96

w kilka lat później z okazji publikacji czfśćf II na Pana Podsiolego część I. Również zakończenie części I wskazuje wyraźnie, ig. powieść miała być zamknięty, w owych trzech księgach okrągłym podsumowaniem doświadczeń społecznych przypieczętowanych dewizą: moribus antiąuis.

Do rozważań nad chroń oiogizacją i rodowodem Podstolego od Doświadczyńskiego nie wnosi prawie nic dochowany autograf części I. Rękopis ten dotychczas nie został zbadany ani dokładnie opisany. Nie wykorzystał go do edycji w Bibliotece Narodowej jak również nie mogli'doń dotrzeć swoj^O/Czasu;⁵ wydawcy Pism wybranych, chociaż postuluje się tam wyraźnie konieczność uwzględnienia tego przekazu dla ustalenia niektórych spornych lekcji pierwodruku²³. Znajomość autografu do niedawna ograniczała się do pierwszej jego strony reprodukowanej w Historii literatury polskiej Krzyżanowskiego i Pismach wybranych^{21 2}. Z badaczy; Krasickiego miał go w rękach tylko JBemackif-który zanotował, że znajduje się on w Archiwum Konarskich, Bernacki    ÓW jest brulionem²⁵.

Bljpśżi zapoznanie się z manuskryptem jest interesujące dla dwóch powodów. Rozjaśnia przede wszystkim bardzo wymownie tajemnicę ^pisarskiego rzemiosła Biskupa Warmińskiego, pokazu-' je go od tej strony bardzo wyraźnie i modyfikuje nasz dotychczasowy sąd o łatwości i pośpiechu, z jakim tworzył. Krasicki pisał i łatwo, i szybko — według świadectwa Husarzewskiego, szambeląna, JKMci w Gdańsku ips| ale trzeba też od razu powiedzieć, że do tekstu wracał wielokrotnie, za każdym razem doskonaląc go, wygładzając chropowatości stylu, składni, nawet wprowadzając zmiany kompozycyjne. Temat , to bardzo ciekawy i dochowane zasoby rękopiśmienne olbrzymiego plonu pisarskiego XBW pozwolą zrekonstruować warsztat twórczy Krasickiego.

Z drugiej strony rękopis teń może być nieraz użyteczny przy ustalaniu poprawnego tekstu Podstolego części I.

Autograf będący własnością Biblioteki Narodowej [sygn. IV 6099) pochodzi ze zbiorów dubieckich, gdzie znajdował się do czasu ostatniej wojny. W jakich okolicznościach trafił do Dubiecka, dokumenty milczą. Demacki bez dokładniejszego rozpatrzenia sprawy zanotował, że    ^;

...dostał się-tam po Ignacym Krasickim ze Stratyna_; który w roku 1793 otrzymał go od stryja, jak o tym świadczy list księcia- biskupa do tegoż Ignacego z daty: Berlin. [!], 12 września 1793 (przez p. Czerniechow-:SkiegoJ‘ictóry wczoraj wyjechał, posyłam WMPanu oryginał -ręką moją pisany Pana Podstolego, rozumiem, iż ten dar będzie mu. miły)^M.

Może ustna tradycja w rodzinie Krasickich, a następnie Konarskich, kolejnych posesorów Dubiecka, głosiła, że rękopis ten znalazł się w Archiwum Konarskich w Dubiecku jako dar lub scheda po Ignacym, bratanku biskupa — i Bernacki połączył ten fakt z relacją samego poety w cytowanym liście o ofiarowaniu ..oryginału" Podstolego. Ale z przyjęciem tej sugestii należy być Ostrożnym..' Jest mało prawdopodobne, wk Ignacy Krasicki Hra-. tanek' XBW, pozbywał się łdkką ręką zd 'zbiorów stratyńskich rękopisu stryja, skoro gromada! tam troskliwie inne ąutografy Krasickiego. Poza tym katalogi, biblioteki stratyńskiej ż lat 1802 i 1804 nie notują omawianego rękopisu, chociaż podają informację o innych krasicianach²⁷. Bardzo bowiem wątpliwe, czy rzeczywiście Biskup Warmiński obdarował 11 wrześnią 1793 roku

1

** I. Krasicki, Pisma wybrane, t. 3, s. 406.

2

⁴ J, Krzyżanowski, Historia literatury polskiej. Od średniowiecza do XIX w., Warszawa 1953, s. 461; I. Krasicki, Pisma wybrane, t. 3, po s. 256.

^,s Materiały, 1934, s. 159.

*» Tamże.

^!7 Obecnie w Bł-bl. Narodowej, sygn. 6104, s. 1. W katalogu biblioteki stratyńskiej z r. 1802 '(Archiwum Leskie, rkps 201) znajduje się notatka: „Manuskrypt 'księcia arcybiskupa in folio, oprawny w papier szary, darowany mi od niego w Heilsbergu 1789 roku, wystawia w nim człowieka nie mogącego umrzeć, który [w] wielu miejscach znajdując się opisuje .tych krajów znaczniejsze historyczne zdarzenia, jest to krytyka historyków, okazuje to dzieło Wielką erudycję' %’ -zdrową histokti krytykę”. Obecnie z całym zespołem leskim w Wojewódzkim Arch. Państwowym w Rzeszowie z; Siedzibą W

•Z. Goliński: Nad tekstami Krasickiego — 7