26 27 (31)

la -»Kolchidy -»Ajetesa. Jazon wykonał to zadanie dzięki pomocy córki króla, —»Medei, ale —> Pelias władzy nie oddał. Według -> Metamorfoz Owidiusza A. poprosił wówczas Medeę, znając jej czarodziejskie umiejętności, by przywróciła mu młodość. Odzyskał ją, ale szybko zaczął żałować, że dożył czasów, kiedy musi oglądać śmierć swoich wnuków, dzieci Jazona, i samego Jazona. Inna legenda głosi, że A. otruł się krwią byka. Patrz także Argonauci.

Ajter, Eter patrz Dione, Ereb, Nyks

Ajtra (‘jasna’), ¹ córka -»tytana —»Okeanosa i —»Tethys. Żona olbrzyma -> Atlasa, matka Hiad.² Inna A. była córką króla Trojzeny, Pitteusa. Królowi Aten —»Ajgeusowi urodziła syna -> Tezeusza. Patrz także Demofon.

Akademos, -»heros ateński. Pochodził z Arkadii. Poświęcono mu gaj w płn.-zach. części Aten wraz ze świątynią i pierwszym ateńskim gimnazjum. W gaju A. filozof Platon założył szkołę filozoficzną (388-387 p.n.e.), tzw. Akademię. W VI w. zlikwidował ją cesarz Justynian. • W Pałacu--Muzeum w Wilanowie, w zach. części parku znajduje się miejsce nazwane Gajem Akademosa.

Akamas, ¹ było kilku —»herosów noszących to imię. Jednym z nich był syn ->Tezeusza i —» Fedry. Wysłano go do -»Troi z żądaniem wydania -» Heleny, żony —> Mene-laosa. Należał do ośmiu wojowników ukrytych we wnętrzu -> konia trojańskiego.² Inny A. to Trojanin, syn ->An-tenora i Teano, zginął w czasie wojny trojańskiej.³ Kolejny bohater o tym imieniu pochodził z Tracji, poległ w tej samej wojnie z rąk —»Ajasa. Patrz także Fyllis, Laodike.

Akis i Galateja, mityczna para kochanków. A. był synem leśnego boga —» Fauna i -» nimfy Symaithis, sycylijskim

Akteon • 27

pasterzem, zakochanym w nimfie -» Galatei, która odwzajemniała jego uczucia. Kochał się w niej także -> cyklop -* Polifem. Pewnego razu zobaczył parę kochanków i rzucił w nich ogromnym głazem, zabijając A. Wydobywająca się spod kamienia krew przemieniła się w rzekę (dziś. Fiume d’laci). Losy A. i G. znamy głównie z -* Metamorfoz Owidiusza. • Parę tę przedstawiali malarze, rzeźbiarze, a G.F. Handel i J. Haydn skomponowali opery Acis i Galatea.

Akka Larentia, bóstwo rzymskie, najprawdopodobniej związane z —»Larami, choć różnie interpretowano jego funkcje i pochodzenie. Według niektórych podań była to żona pasterza -* Faustulusa, który znalazł i wychował -»Ro-mulusa i -> Remusa, wykarmionych przez wilczycę Akkę zwaną lupa (co oznacza ‘wilczycę’, ale i ‘nierządnicę’).

Akrisios, Akrizjos, król -> Argos, mąż -> Aganippe, ojciec pięknej —> Danae, w której zakochał się —» Zeus. Bojąc się spełnienia przepowiedni, że zabije go własny wnuk, A. zamknął córkę w spiżowej wieży. Zeus zaś zamienił się w złoty deszcz i w ten sposób dostał się do Danae. Kiedy ta urodziła syna, któremu dała imię -> Perseusz, A. zamknął ją z dzieckiem w skrzyni, po czym wrzucił do morza. Fale wyrzuciły skrzynię na brzeg wyspy Serifos (według mitologii rz. - na wybrzeże Italii). Danae i Perseusz uratowali się. Po latach wrócili do Argos. A. nie uniknął swego losu. Uczestnicząc jako widz w igrzyskach odbywających się w Argos, został śmiertelnie trafiony, całkiem przypadkowo, dyskiem rzuconym przez Perseusza. Patrz także Abas, Projtos.

akropol, akropolis, w starożytnej Grecji część miasta na wzgórzu, początkowo obronna, z czasem stała się miejscem kultu religijnego. A. w Atenach jest najsłynniejszy, znajduje się tam m.in. Partenon poświęcony -»Atenie, -> Erechtejon i Propyleje (wielka brama prowadząca do świątyni, bóstwa lub miejsca świętego).

Akte, dawna nazwa Attyki, używana przede wszystkim przez poetów.

Akteon, syn Autonoe, córki króla -* Kadmosa, i -» Arista-josa, wychowywany przez -> centaura -> Chirona. Zapalony myśliwy. Przez przypadek ujrzał pewnego razu kąpiącą się -» Artemidę; bogini uznała to za zuchwałość i ukarała myśliwego, przemieniając go w jelenia; został rozszarpany przez własne psy. * Śmierć Akteona stała się tematem malowideł wazowych. Z czasów nowożyt-